ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΟΥ*
Ο φετινός εορτασμός της 17 Νοέμβρη συμπίπτει χρονολογικά (μία ημερομηνία ορόσημο και ταυτόχρονα Μνημόσυνο) με το κλείσιμο ενός κύκλου. Αυτού των χαμένων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων…
Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη μεταπολίτευση και από σαράντα κύματα έχει περάσει και η πολύπαθη εκπαίδευση μεταπολιτευτικά σε αυτό τον τόπο με πλήθος μεταρρυθμίσεις, ων ουκ έστιν αριθμός. Κάθε υπουργός Παιδείας και μία μεταρρύθμιση, κάθε μεταρρύθμιση και μια «γυροβολιά» στα ίδια και επί τ’ αυτά, λες και ήταν λαϊκή πίστα η Παιδεία στην οποία ο εκάστοτε «αρμόδιος» έπρεπε να ρίχνει και τη «ζεϊμπεκιά» του, θέλοντας να αφήσει το στίγμα του.
Το οποίο στίγμα στιγμάτισε αυτό τον τόπο, αφού σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη σε 40 χώρες παγκοσμίως με πρωτοβουλία του βρετανικού εκδοτικού οίκου Pearson που ανέθεσε στο περιοδικό Economist μελέτη για τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, την τελευταία θέση μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, κατέλαβε η χώρα μας (στράφι οι τόσες μεταπολιτευτικές ζεϊμπεκιές), κατατασσόμενη στην ίδια «ομάδα» με χώρες όπως η Ινδονησία και το Μεξικό…
Πώς απάντησε η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας σε αυτά τα πορίσματα; «Από την πρώτη μέρα της ανάληψης των καθηκόντων μας διαπιστώσαμε πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα, εδώ και πολλά χρόνια, ήταν χωρίς στρατηγική, αντιπαιδαγωγικό και αντιαναπτυξιακό και αυτό ήταν μια από τις βασικότερες δομικές αιτίες της κρίσης που βιώνουμε σήμερα». Σωστή και αυτή η αποστασιοποιημένη διαπίστωση… μπρεχτικού τύπου από τους κυβερνώντες, αλλά αυτοί που δημιούργησαν αυτό το αντιπαιδαγωγικό σύστημα τόσα χρόνια ποιοί ήταν; Πολιτικοί από τον πλανήτη Άρη και από τον πλανήτη ΣΥΡΙΖΑ ή μήπως οι ίδιοι που κυβέρνησαν αυτό τον τόπο, Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, μεταπολιτευτικά; Προφανώς οι… πρώτοι για τους συγκυβερνώντες, οι οποίοι φαίνεται πλέον να έχουν πάρει διαζύγιο από κάθε έννοια λογικής και αυτοκριτικής.
Οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα ήταν πάντοτε έξωθεν επιβαλλόμενες και για τον λόγο αυτό αποτυχημένες. Διότι οι τεχνοκράτες εξιδανικεύοντας εκπαιδευτικά παραδείγματα ξένων χωρών, αδιαφορούν για την ψυχο-παιδαγωγική διάσταση της εκπαίδευσης και υποκλίνονται στην ελεύθερη αγορά και στον ανταγωνισμό που αυτή συνεπάγεται εφαρμόζοντας αρχές του ιδιωτικοοικονομικού μάνατζμεντ, που έχει ως στόχο εκτός από τη μείωση του κόστους της εκπαίδευσης, τον πλήρη έλεγχο του σχολείου, ως ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους, όπως εύστοχα το χαρακτήρισε ο Αλτουσέρ.
Ο S. Ball είχε εδώ και μια δεκαπενταετία επισημάνει κάποιες κοινές τάσεις στη χάραξη εκπαιδευτικών πολιτικών, των ανεπτυγμένων τεχνολογικά χωρών, όπως είναι η εντεινόμενη υιοθέτηση ιδεολογιών της αγοράς στη δημόσια εκπαίδευση, η εισαγωγή τεχνικών του σύγχρονου μάνατζμεντ στη διοίκηση των σχολείων, η υποστήριξη θεωριών περί ‘ζήτησης’ ή ‘δημόσιας προτίμησης’, τάσεις που μετατρέπουν το σχολείο σ’ έναν ακόμη «αγοραίο» θεσμό του καπιταλιστικού συστήματος όπως είναι οι… τράπεζες. Στο πλαίσιο αυτό, ορθώς επομένως και το υπουργείο Παιδείας υιοθέτησε τον όρο «τράπεζα θεμάτων» λησμονώντας βέβαια ότι ο ρόλος του σχολείου δεν είναι να δημιουργήσει τεχνοκράτες, αλλά να διαμορφώσει προσωπικότητες. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί με καθιέρωση του ανταγωνισμού ανάμεσα στις σχολικές μονάδες και στους καθηγητές, αυτό δεν μπορεί να συμβεί χωρίς ενιαία σταθερή εκπαιδευτική πολιτική ανεξαρτήτως κυβέρνησης, αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συναίνεση των φορέων της εκπαιδευτικής κοινότητας (καθηγητές – μαθητές), αυτό δεν μπορεί να λάβει χώρα σε κατάμεστες σχολικές αίθουσες στις οποίες μεταξύ των άλλων φοιτούν μεγάλα ποσοστά μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, αυτό τέλος δεν μπορεί να συμβεί όταν το μάθημα επικεντρώνεται σε μία εξάσκηση επί των θεμάτων της τράπεζας. Ο καθηγητής υποβιβάζεται (και άλλο) σε ένα φερέφωνο του ενός μοναδικού εγχειριδίου (της μίας και μοναδικής αλήθειας) και καλεί τους μαθητές του ως άλλα σκυλιά του Παβλόφ να ανταποκριθούν σε αυτή την άσκηση παπαγαλίας υπό το άγχος του «να βγει η ύλη», που επιτάσσει ο ένας και μοναδικός θεός, η Ιερά Εξέταση του τραπεζο-κεντρικού συστήματος. Διαφορετικά θα θεωρηθεί αιρετικός και θα σταλεί στην… πυρά της αξιολόγησης!
Με καταλήψεις στα σχολεία αντέδρασαν οι μαθητές διαμαρτυρόμενοι για το νέο εξεταστικό σύστημα, την υποχρηματοδότηση των σχολείων και τα κενά σε εκπαιδευτικούς. Με παρέμβαση εισαγγελέα και αυτόφωρο τους απείλησε η κυβέρνηση. Με κατάληψη της Νομικής Σχολής προσπάθησαν να διαμαρτυρηθούν οι φοιτητές για τα αντίστοιχα προβλήματα και το αβέβαιο μέλλον τους. Με μέτρα καταστολής, κλείδωμα των σχολών και ΜΑΤ απάντησε η Πρυτανεία του ΕΚΠΑ.
«Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» ήταν το κυρίαρχο σύνθημα του Νοέμβρη του ’73. «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» συνεχίζει να είναι επίκαιρο το σύνθημα στην εποχή της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και της εντεινόμενης αυταρχικότητας στον χώρο της εκπαίδευσης. «Η εργασία απελευθερώνει» έγραφε η πινακίδα στην είσοδο του Νταχάου. «Η εργασία μοριοδοτείται» μας λέει σήμερα ο υπουργός Παιδείας Α. Λοβέρδος. Τράπεζες, μόρια, κάγκελα παντού… Το Πολυτεχνείο (ξανα)ζει!
