Γράφει ο Ass Prof Dr med Νίκος Μακρίδης MD, PhD, Ειδικός Παιδίατρος, Διδάκτωρ πανεπιστημίου Βιέννης-Αυστρίας, Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής, Παιδιατρικής αιματολογίας, Παιδιατρικής ογκολογίας St. George’s University of London Medical School, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Αλλεργική ρινίτιδα (αλλεργία από τη γύρη , εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα)
Η αλλεργική ρινίτιδα όπως και το αλλεργικό άσθμα, και άλλες μορφές αλλεργίας ή εκζέματα, ανήκουν στην οικογένεια των ατοπικών νόσων.
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια αλλεργική πάθηση, η οποία οφείλεται σε υπερευαισθησία στα πρωτεϊνικά συστατικά ορισμένων ειδών γύρης. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης ,λόγω της άνθησης των δέντρων και των φυτών, η γύρη κυκλοφορεί στον αέρα σε μεγάλες ποσότητες και προκαλεί στούς βλεννογόνους του αναπνευστικού συστήματος, τη μύτη και τα μάτια μια αλλεργική αντίδραση.
Η εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα ή ρινοπάθεια από τη γύρη, είναι μια ευρέως διαδεδομένη ασθένεια. Στην Κύπρο είναι πιθανό σε περισσότερο από 15 % του πληθυσμού ναπάσχει από αλλεργική ρινίτιδα. Κατά κανόνα, αλλεργική ρινίτιδα αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία, αλλά όλο και πιο συχνά ,μια αυθόρμητη πρώτη εμφάνιση παρατηρείται και στην ενήλικη ζωή.
Τι προκαλεί την αλλεργική ρινίτιδα;
Η αλλεργική ρινίτιδα, όπως και το αλλεργικό άσθμα και άλλες μορφές αλλεργίας ή έκζεμα, ακόμα και η νευροδερματίτιδα, ανήκουν στην ομάδα των ατοπικών νόσων. Αιτία της αλλεργικής ρινίτιδας είναι η τάση υπερευαισθησίας σε ορισμένες ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον. Αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι κληρονομική.
Κατά την πρώτη επαφή με γύρη (αλλεργιογόνο), το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει την ξένη ουσία- πρωτεΐνη, ενώ το αλλεργικό άτομο ευαισθητοποιείται, και το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίζει να αντιδρά εναντίον συστατικών της γύρης. Αναπτύσσει ένα διαφορετικό τρόπο απόκρισης στο αλλεργιογόνο. Έτσι σε μια νέα επαφή με την ίδια ουσία/αλλεργιογόνο απελευθερώνονται ενδογενείς ουσίες όπως η ισταμίνη που προκαλούν τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας ή / και επιπεφυκίτιδας (ερεθισμός και τσούξιμο των ματιών )
Ποια συμπτώματα εμφανίζονται, και πότε;
Η ίδια η αλλεργική αντίδραση οφείλεται σε αλλεργιογόνα, τα οποία συνδέονται με ειδικά αντισώματα στον ιστό και στο αίμα. Αυτή η επαφή οδηγεί στην απελευθέρωση των ουσιών που μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή. Στην περίπτωση του αλλεργικού βήχα/ρινίτιδας, η ισταμίνη είναι η πιο σημαντική από αυτές τις ουσίες, που προκαλεί τα τυπικά συμπτώματα.
Ως μέρος της εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας μπορεί να συμβούν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Φτάρνισμα με ισχυρή ρινική καταρροή (τρέχει η μυτούλα )
- Βουλωμένη μύτη
- Επιπεφυκίτιδα, με ερυθισμό φαγούρα και δακρύρροια στα μάτια
- Φαγούρα των βλεννογόνων
- Βήχας, βρογχίτιδα
- Κρίσεις άσθματος
Λόγω της ανθοφορίας διαφόρων φυτών κατά την διάρκεια όλου του έτους,και τη παραγωγή από αυτά τα φυτά διαφόρων ειδών γύρης,είναι και τα συμπτώματα εξαρτώμενα από τη κάθε εποχή.
- Ανοιξιάτικη αλλεργική ρινίτιδα-γύρη από τα δέντρα, για παράδειγμα, ελιά,αχλαδιά, αμυγδαλιά, καστανιά
- Καλοκαιρινή αλλεργική ρινίτιδα- Χόρτα / γρασίδι,γύρη δημητριακών
- Φθινοπωρινή αλλεργική ρινίτιδα -Βότανα, αγριόχορτα
- Ολόχρονα – Εκτός από την αλλεργική ρινίτιδα μιας εποχής υπάρχει επίσης αλλεργική ρινίτιδα, η οποία προκαλείται από άλλες ουσίες, και μπορεί να συμβεί όλο το χρόνο . Υπεύθυνα για αυτό είναι τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και ορισμένα είδη μούχλας (σπόρια της μούχλας).
Μαζί με την εποχιακή αλλεργία μπορούν επίσης να δημιουργηθούν οι λεγόμενες διασταυρούμενες αλλεργίες σε άλλες ουσίες. Εδώ, πρωτεΐνες που είναι παρόμοιες με τα αλλεργιογόνα, και περιέχονται σε άλλους φυτικούς ιστούς (για παράδειγμα, τρόφιμα) προκαλούν επίσης αλλεργικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα ,άτομα αλλεργικά στην γύρη της αχλαδιάς μπορούν να παρουσιάσουν αλλεργία σε πυρηνόκαρπα φρούτα (κυρίως μήλα) και στα καρύδια. Επίσης κάποιοι πάσχοντες μπορεί να μην ανέχονται το σέλινο και τα μπαχαρικά .
Καθώς η νόσος εξελίσσεται, μπορεί να αλλάξει ‘’επίπεδο’’. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια – που είναι συνήθως στο “ανώτερο επίπεδο” (στα μάτια και μύτη ) αρχίζει να εξαπλώνεται στους πνεύμονες. Αυτό οδηγεί σε αλλεργικό άσθμα. Αλλεργική ρινίτιδα θα πρέπει πάντα να διαγιγνώσκεται και να αντιμετωπίζεται από τον παιδίατρο. Εάν η νόσος εντοπίζεται νωρίς και αντιμετωπίζεται, η ανάπτυξη του αλλεργικού άσθματος μπορεί συνήθως να προληφθεί.
Πώς ο γιατρός κάνει τη διάγνωση;
Ιστορικό
Συχνά αρκεί ο ασθενής να πει πότε, πού και πώς παρουσιάζεται η δυσφορία. Για παράδειγμα, ένας έμπειρος γιατρός μπορεί να αναγνωρίσει από την εποχή κατά την οποία παρουσιάζεται η ρινίτιδα τακτικά, ποια είναι τά πιθανά αίτια που την προκαλούν.
Κρατώντας ένα ημερολόγιο αλλεργίας – να καταγράφονται όλα τα σχετικά όπως, η σοβαρότητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων, η διατροφή, οι δραστηριότητες και περιβαλλοντικοί παράγοντες . Αυτό μπορεί να προσφέρει πολύτιμη καθοδήγηση στο γιατρό. Συγκρίνοντας τα διάφορα αρχεία, μπορεί πιθανόν να προσδιοριστεί το αλλεργιογόνο, αν είναι δυνατόν.
Επιπλέον, με τη χρήση ενός τεστ αλλεργίας η διάγνωση και η σοβαρότητα της νόσου μπορεί να εκτιμηθεί. Ένα τεστ αλλεργίας αποτελείται συνήθως από ένα δερματικό- και ένα εργαστηριακό τέστ.
Δερματικό τέστ, Prick test
Πρώτα πρέπει να γίνει το δερματικό τέστ αλλεργίας . Στην περίπτωση αυτή, μια ποικιλία απο δοκιμαστικές ουσίες που περιέχουν δυνητικά αλλεργιογόνα, στάζονται στο δέρμα. Στη συνέχεια, το ανώτερο στρώμα του δέρματος γδέρνεται. Αυτή η διαδικασία είναι σχεδόν ανώδυνη. Με μια θετική αντίδραση (= αλλεργία) αναπτύσσεται στο δέρμα μέσα σε δέκα έως 15 λεπτά,ένας πομφός που φαγουρίζει. Σε μερικές περιπτώσεις είναι αναγκαίες περισσότερες συνεδρίες δερματικών δοκιμών.
Εξέταση αίματος
Οι αλλεργίες είναι μια αντίδραση του συνόλου του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα αντισώματα που παράγονται μπορούν έτσι να ανιχνευθούν σε ένα δείγμα αίματος. Αυτό το τέστ ,είναι ωστόσο, περίπλοκο και δαπανηρό. Ως εκ τούτου, ανιχνεύονται στοχευμένα, μόνο συγκεκριμένα αντισώματα έναντι κάποιων αλλεργιογόνων, τα οποία είναι πιθανόν να ευθύνονται βάση του ιστορικού,αλλά και του προηγηθέντος δερματικού τεστ.
Τέστ πνευμονικής λειτουργίας
Εάν υπάρχει υποψία άσθματος , καθορίζεται από το τέστ λειτουργίας των πνευμόνων κατά πόσον έχουμε στένωση των βρόγχων. Η δοκιμή λειτουργίας των πνευμόνων μπορεί να πραγματοποιηθεί ως “δοκιμασία πρόκλησης”. Αυτό επιτρέπει για παράδειγμα να ελέγξουμε αν η λειτουργία των πνευμόνων επιδεινώνεται μετά από εισπνοή ενός αλλεργιογόνου.
Επίσης μέσω μιάς ρινικής πρόκλησης , μπορεί επίσης να ελεγχθεί η αντίδραση του ρινικού βλεννογόνου σε κάποιο αλλεργιογόνο.
Ποιες θεραπευτικές επιλογές υπάρχουν;
Αποφυγή αλλεργιογόνου
Η θεραπεία της αλλεργίας πρέπει να είναι ανάλογη της βαρύτητας των συμπτωμάτων. Η απλούστερη μορφή θεραπείας είναι η αποφυγή του αλλεργιογόνου. Αυτό φυσικά στην περίπτωση αλλεργίας στη γύρη είναι πολύ δύσκολο,όμως μια προσπάθεια αξίζει τον κόπο.Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι χρήσιμη μια φαρμακευτική αγωγή.
Αντιισταμινικά, αντιαλλεργικοί παράγοντες, κορτιζόνη
Για τοπική θεραπεία των αλλεργιών,υπάρχουν διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα όπως οφθαλμικές σταγόνες, ρινικά σπρέι ή κρέμες. Σε γενικές γραμμές, αυτά περιέχουν αντιισταμινικά ή κορτικοστεροειδή, προκειμένου να βελτιώσουν την αλλεργική φλεγμονή.
Τα μέτρα αυτά συνήθως συνδυάζονται με άλλα από του στόματος φάρμακα, τα λεγόμενα αντι-αλλεργικά. Αυτά περιέχουν αντιισταμινικές δραστικές ουσίες και λειτουργούν καλά για ήπιες έως μέτριες αλλεργίες και δεν παρουσιάζουν συνήθως παρενέργειες, πλήν ίσως μιάς υπνηλίας. Αποσυμφορητικές ρινικές σταγόνες, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται στο κρυολόγημα,δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από αλλεργικά άτομα πάνω από δέκα μέρες,μιάς και δημιουργείται εξάρτηση,έστω κι αν είναι σύντομο το χρονικό διάστημα.
Απευαισθητοποίηση
Στην περίπτωση της απευαισθητοποίησης δεν αντιμετωπίζονται μόνο τα συμπτώματα, είναι η αιτιολογική παρέμβαση σε αυτές τις ανοσολογικές διεργασίες, που είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη της αλλεργίας. Η ιδέα είναι να φορτώσει κανείς το σώμα με αυξανόμενες σταδιακά, ποσότητες της αλλεργικής ουσίας. Αυτό γίνεται για να αναπτύξει ο ασθενής ανοχή προς το αλλεργιογόνο.
Η απευαισθητοποίηση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
Ειδική ενέσιμη ανοσοθεραπεία
Εδώ το αλλεργιογόνο ενίεται σε αυξανόμενη δόση κάτω από το δέρμα στο πίσω μέρος του άνω βραχίονα.
Εμβόλιο από του στόματος, υπογλώσσια ανοσοθεραπεία
Ένα διάλυμα ή μια διαλυτή ταμπλέτα λαμβάνεται τακτικά (συνήθως καθημερινά) από το στόμα. Αυτή η μέθοδος δεν έχει ακόμα αποδειχθεί επιστημονικά, αλλά έχει μια δράση κυρίως έναντι της αλλεργίας από τη γύρη.
Η απευαισθητοποίηση δεν είναι μια αποκλειστική θεραπεία, πρέπει ως εκ τούτου, εάν είναι απαραίτητο,να δίνονται άλλα αντιαλλεργικά φάρμακα . Η απευαισθητοποίηση διαρκεί αρκετά χρόνια όσπου να ολοκληρωθεί. Ετήσιοι ελέγχοι με τεστ αλλεργίας στο δέρμα, παρακολούθηση και τεκμηρίωση των συμπτωμάτων ελέγχουν την επιτυχία της απευαισθητοποίησης.
Τι μπορούμε να κάνουμε από μόνοι σας;
Δυστυχώς βοηθά σε ορισμένες περιπτώσεις μόνο η απόδραση από τη γύρη. Χρησιμοποιώντας ένα ημερολόγιο η μελετώντας τα είδη της γύρης που μας ενοχλούν καθώς και τις περιοχές που παρουσιάζονται, μπορούμε να τα αποφύγουμε όσο είναι δυνατόν. Τις ηλιόλουστες μέρες που φυσά, ίσως να πρέπει να αποφεύγουμε την παραμονή σε εξωτερικούς χώρους, ειδικά σε λιβάδια και χωράφια.
Θα πρέπει επίσης να πλένουμε καθημερινά τα μαλλιά μας και τα ρούχα μας,διότι μπορεί να παραμένει εκεί μια ποσότητα γύρης,και σίγουρα να μην τα αφήνουμε στο υπνοδωμάτιο. Τη νύχτα είναι σκόπιμο να κοιμόμαστε με τα παράθυρα κλειστά. Εάν σχεδιάζουμε διακοπές,θάταν καλό να τις προγραμματίσουμε την περίοδο της ανθοφορίας . Για τους ανθρώπους που είναι αλλεργικοί στη γύρη είναι ιδιαίτερα κατάλληλοι προορισμοί στη θάλασσα ή στο βουνό.
