Η Ευτυχία Παπαλουκά αποτελεί ένα από τα νεότερα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης μας, έχοντας ήδη διατελέσει μέλος του 12 συναπτά έτη. Παράλληλα, επί δημαρχίας Α. Βασιλόπουλου, διετέλεσε Αντιπρόεδρος του ΠΠΙΕΔ και Αντιδήμαρχος Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού. Λιγότερο γνωστή όμως είναι η μικρασιατική της καταγωγή. Μέσα από την παρακάτω συνέντευξη θα γνωρίσουμε καλύτερα την μικρασιάτισσα Ευτυχία.
Ευτυχία, έχεις ρίζες στη Μικρά Ασία. Πες μας λίγα λόγια για την καταγωγή σου.
Έλκω την καταγωγή μου, από την πλευρά του πατέρα μου, από την Αττάλεια της Μικρασίας. Ο παππούς μου Αντώνης Παπαλουκάς (έχει το όνομά του ο αδελφός μου) βρέθηκε προσφυγόπουλο έξι ετών το ’22 στο Κατάκολο Ηλείας, με τη μητέρα και δύο από τα αδέρφια του, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του βγήκαν στο λιμάνι του Πειραιά, έχοντας βιώσει τη φρίκη του ξεριζωμού, έχοντας χάσει μια για πάντα συγγενείς, φίλους, το σπίτι και όλα τους τα υπάρχοντα. Η οικογένεια επανενώθηκε μετά από χρόνια, χάρη στα μηνύματα αναζήτησης αγνοουμένων του Ερυθρού Σταυρού που ακούγονταν στο ραδιόφωνο.
Αρχικά έζησαν στα Πετράλωνα και μετά στη Νέα Φιλαδέλφεια, κατάφεραν να προκόψουν, υπό αντίξοες συνθήκες, έχοντας να αντιμετωπίσουν, μεταξύ των άλλων, εχθρικότητα από τους ελλαδίτες, και τις γνωστές αδυναμίες του χρεοκοπημένου ελληνικού κράτους μπροστά σε μία τέτοια κρίση. Ο παππούς μου το ’40 έχασε το πόδι του από οβίδα, πολεμώντας για την πατρίδα στο Αλβανικό μέτωπο. Ξεριζωμένο παιδί πρόσφυγας και στη συνέχεια ανάπηρος πολέμου, δύο φορές αντιμετώπισε τον φασισμό, ένας άνθρωπος εργατικός, με κουλτούρα και ισχυρή δημοκρατική κράση, που δούλεψε σκληρά στις οικοδομές για να δημιουργήσει τα πάντα από το μηδέν και να σπουδάσει τα παιδιά του. Η μεγάλη του αγάπη η ΑΕΚ, όταν ακόμα δεν υπήρχε γήπεδο, παρά μόνο μια αλάνα με χώμα και συρμάτινο φράχτη τριγύρω όπου αθλούνταν οι νέοι πρόσφυγες, κάτοικοι της περιοχής.
Ποια είναι τα βιώματά σου που σχετίζονται με τις προσφυγικές καταβολές της οικογένειάς σου, ποια η παρακαταθήκη τους;
Η ιστορία του δικού μου παππού, της δικής μου οικογένειας, είναι η ιστορία χιλιάδων απογόνων της πρώτης γενιάς Μικρασιατών προσφύγων. Κληρονομήσαμε πολύ σπουδαία στοιχεία από εκείνους. Ήταν οι τελευταίοι συνεχιστές της αδιάκοπης, μακραίωνης παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στην Ανατολή, στις αλησμόνητες πατρίδες μας. Συμβίωναν αρμονικά με τόσους άλλους λαούς, έχοντας βαθιά μέσα στην κουλτούρα τους, ως κάτι απόλυτα δεδομένο, τον σεβασμό στο διαφορετικό, στο ξένο, και ταυτόχρονα την διαφύλαξη της δικής τους ιδιαίτερης φυλετικής και θρησκευτικής ταυτότητας.
Κάτι άλλο που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας είναι ο σεβασμός στη γυναίκα, που είχε σημαντική της θέση στις πόλεις της Ιωνίας. Η γυναίκα μορφωνόταν, εργαζόταν, διασκέδαζε, συμμετείχε στην κοινωνική ζωή, όπως και ο άντρας, είχε ελευθερία στην έκφραση, ανεξαρτησία, ατομικά δικαιώματα, κάτι που την ίδια εποχή δεν συνέβαινε στον ελλαδικό χώρο.
Παρακαταθήκη μας, επίσης, η φιλομάθεια και η αξία που είχε για τους Έλληνες της Ιωνίας η κατάκτηση πνευματικών εφοδίων και μόρφωσης. Σχολές, ακαδημίες, σχολεία, αρρεναγωγεία και παρθεναγωγεία της Μικράς Ασίας ήταν ξακουστά και εκ των κορυφαίων της εποχής. Ορισμένα εξ αυτών: στη Σμύρνη η Ευαγγελική Σχολή (1733), το Ομήρειο Παρθεναγωγείο (1881), το Παρθεναγωγείο της Αγίας Φωτεινής (1830), το Ελληνικόν Παιδαγωγείον (1851), το Φιλολογικό Γυμνάσιο (1809) με πνευματικό ηγέτη τον Αδαμάντιο Κοραή. Το Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Ικονίου, η Κεντρική Ελληνική Σχολή Προύσης, η Λουιζίδειος Σχολή Μάκρης, η Αναξαγόρειος Σχολή Βουρλών, η Ακαδημία Κυδωνιών (Αϊβαλί), τα Θεολόγεια Εκπαιδευτήρια της Φιλαδέλφειας, οι Σχολές της Μονής Ταξιαρχών στην Καισάρεια, η Αστική Σχολή Αττάλειας, η Ιερατική Σχολή Μονής Προδρόμου στο Ζιντζίντερε και η λίστα δεν τελειώνει. Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των προπατόρων μας ήταν κάτι που δεν μπόρεσε κανείς να τους στερήσει, ήταν η μοναδική περιουσία που κράτησαν ανέπαφη.
Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω στοιχεία της κουλτούρας όπως είναι η ξακουστή μαγειρική, οι γεύσεις και οι μυρωδιές της Ανατολής των Ελλήνων, η μουσική, τα τραγούδια κι οι χοροί, η αισθητική, τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις, όλα αυτά που μένουν ανέπαφα με το πέρασμα των ετών γραμμένα ανεξίτηλα στο κοινωνικό μας dna και εμείς, η τρίτη γενιά προσφύγων, θα τα περάσουμε και στα δικά μας παιδιά.
Τι σηματοδοτεί για μια νέα/ένα νέο απόγονο Μικρασιατών η χρονιά συμπλήρωσης των 100 ετών από την Καταστροφή;
Το 2022 αποτελεί χρονιά-ορόσημο. Συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Καταστροφή, από τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τον ζωτικό του χώρο, από τα μέρη όπου αναπτύχθηκε και μεγαλούργησε. Για εμάς τους νέους προσφυγογενείς Έλληνες ξυπνά ακόμα πιο έντονα η εσωτερική μας ανάγκη και υποχρέωση, να τιμήσουμε τους προγόνους μας και να νιώσουμε, μέσα από συλλογικές δράσεις και πρωτοβουλίες, συνδεδεμένοι με τις ρίζες μας που κόπηκαν βίαια από τον τουρκικό εθνικισμό και την μισαλλοδοξία. Η Μνήμη των πατρίδων μας είναι ζωντανή, την άυλη κληρονομιά μας την διαφυλάσσουμε εδώ και έναν αιώνα. Έναν αιώνα μετρούν και οι διεκδικήσεις για μια επίσημη «συγνώμη» από τους απογόνους των σφαγέων, για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων και των άλλων λαών της Ιωνίας από τους Κεμαλιστές.
Ως φιλόλογος-ιστορικός, ως πρώην Αντιδήμαρχος Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού και ως επί σειρά ετών δημοτική σύμβουλος, πώς κρίνεις τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται σε επίπεδο Δήμου για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή;
Η πόλη μας, η Νέα Φιλαδέλφεια-Νέα Χαλκηδόνα, υπήρξε η νέα πατρίδα για τόσες και τόσες οικογένειες προσφύγων, που ρίζωσαν εδώ μετά την Καταστροφή. Είναι πολύ θετική η σύμπραξη – ουσιαστικά η υποστήριξη – του Δήμου μας στις σημαντικές δράσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Ιωνίας, Φιλαδέλφειας, Χαλκηδόνος και του αεικίνητου, δημιουργικού Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη μας Γαβριήλ.
Παρά ταύτα, εάν σήμερα ήμουν στην αντίστοιχη θέση ευθύνης στον Δήμο μας και είχα την δυνατότητα των πρωτοβουλιών, θα ενέπλεκα ενεργά σε δράσεις Μνήμης όλο το ανθρώπινο δυναμικό της Παιδείας, του Πολιτισμού και του Αθλητισμού της Νέας Φιλαδέλφειας και της Νέας Χαλκηδόνας. Όλους εκείνους που στο παρελθόν, σε κάθε κάλεσμα του Δήμου για δημιουργία, και με λιγότερο φορτισμένες και με πιο «μικρές» αφορμές, έδιναν το παρών και κατέθεταν την ψυχή τους. Θα έκανα, λοιπόν, ένα πολύ μεγάλο κάλεσμα σε κάθε πολιτιστικό φορέα (τοπικούς και εξωραϊστικούς συλλόγους, θεατρικές και καλλιτεχνικές ομάδες) και σε κάθε αθλητικό φορέα της πόλης για συντονισμένες δράσεις τιμής και Μνήμης για το 2022, που θα έπρεπε να είχε και επίσημα ονομαστεί ήδη ως «Έτος Μικρασιατικού Ελληνισμού», όπως συνέβη σε άλλους Δήμους.
Δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο, μια συλλογική κινητοποίηση για τα 100 χρόνια από την Καταστροφή, και ούτε διαφαίνεται. Αντιθέτως το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού βρίσκεται σε εσωστρέφεια, ουσιαστικά απαξιώνεται, και οι σύλλογοι της πόλης μας μπαίνουν στο περιθώριο. Είναι χαρακτηριστικό πως η δημοτική αρχή επέλεξε τον αποκλεισμό από το διοικητικό συμβούλιο του Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς όλων των προσφυγικών σωματείων της περιοχής, σε αντίθεση με το ισχύον καταστατικό του ιδρύματος, και ειδικά σε μια χρονιά-ορόσημο όπως αυτή που μόλις ξεκίνησε.
