Οι μέρες του Σεπτέμβρη πλησιάζουν και όλοι έχουμε να θυμηθούμε ως παιδιά το ρίγος, που μας διαπερνούσε, καθώς σκεφτόμασταν ότι οι διακοπές τελειώνουν και σύντομα θα ενταχθούμε σε ένα καθημερινό σχολικό πρόγραμμα με απαιτήσεις και κούραση. Τα πράγματα δυσκολεύουν και για τους γονείς και για τα παιδιά, όταν αυτό αφορά την «πρώτη φορά» ένταξης σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο. Θα μπορούσε να είναι η πρώτη μέρα στον Παιδικό Σταθμό, η πρώτη μέρα στο Νηπιαγωγείο ή στην Α΄Δημοτικού.

Ό,τι και να αφορά, μιλάμε για μία μεταβατική περίοδο και τεράστια αλλαγή για όλη την οικογένεια. Πέρα από την περηφάνια των γονιών, που το παιδί τους έχει μεγαλώσει, εγείρονται και συναισθήματα φόβου, αγωνίας, άγχους, επειδή το παιδί μετά από την «κλειστή αγκαλιά» της οικογένειας σύντομα θα βρεθεί σε ένα καινούριο και άγνωστο περιβάλλον. Για αυτό και είναι πιο σημαντική η ψυχολογική προετοιμασία των γονιών απέναντι σε αυτό το γεγονός, για να μπορέσουν να προετοιμάσουν στην πορεία θετικά και το παιδί.

Η πρετοιμασία του παιδιού είναι το Α και το Ω για την πορεία του στην συνέχεια. Πολλές φορές οι δυσκολίες του παιδιού κατά την διάρκεια της προσαρμογής οφείλονται σε μία ελλιπή και μη καλά οργανωμένη δουλειά, πριν την ένταξη του στο σχολείο

Συμβουλές για την Φάση της Προετοιμασίας:

• Ως Γονείς αποδεχθείτε και αντιμετωπίστε Θετικά το γεγονός, ότι το παιδί σας δεν θα είναι συνέχεια κοντά σας. Συζητήστε το μεταξύ σας αρχικά. Μοιραστείτε όλα σας τα συναισθήματα, τις επιφυλάξεις. Επεξεργαστείτε το γεγονός, ότι το παιδί σας μεγαλώνει και χαρείτε το. Μην το αντιμετωπίζετε απειλητικά. Το παιδί σας είναι υγιές να μεγαλώνει και να κάνει βήματα προς τα εμπρός, ακόμα και μακριά σας. Είναι παράδοξο το παιδί σας να χαίρει άκρας υγείας και εσείς να στεναχωριέστε … Εάν, πάλι, δεν το αντέχετε με τίποτα και φοβάστε πολύ, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό, για να το επεξεργαστείτε μαζί του και να σας δώσει σωτήριες κατευθυντήριες γραμμές.
• Μιλήστε στο παιδί για τα θετικά της ένταξης του στο σχολικό περιβάλλον. Θυμηθείτε και εσείς τα δικά σας βιώματα, τις ωραίες αναμνήσεις που έχετε από την πρώτη σας μέρα στο σχολείο, τονίστε τα σημεία που θα κερδίσει μέσα σε αυτό, όπως το ότι θα κάνει καινούριους φίλους, ότι θα μάθει καινούρια και ωραία πράγματα, ότι θα ασχοληθεί με παιχνίδια, κ.ο.κ.
• Συνδέστε την ένταξη του στο σχολικό περιβάλλον με «προχώρημα» και «εξέλιξη» και όχι με υποχρέωση ή δικό σας προσωπικό βόλεμα. Είναι μεγάλη αλήθεια αυτό και καλό είναι να το ακούει συχνά και το παιδί σας. Πείτε του: «Θα πας στον Παιδικό ή στο Σχολείο, γιατί έχεις μεγαλώσει και είσαι πλέον για μεγαλύτερα πράγματα και όχι για να είσαι κλεισμένος σε ένα σπίτι», «Σε λίγες μέρες θα πας στο σχολείο. Μπράβο σου, πόσο καμαρώνει ο μπαμπάς και η μαμά, που μεγάλωσες»!!!
• Επισκεφθείτε το κάποιες φορές με το παιδί, για να αποκτήσει μία πρώτη οπτική επαφή με τον καινούριο χώρο. Είναι πολύ προτιμότερο να του το δείξετε μέρες πριν πάει κανονικά στο πρόγραμμα, για να μην τρομάξει. Να του είναι κάπως οικεία η διαδρομή και το περιβάλλον.
• Επιλέξτε από κοινού τα σχολικά του είδη. Αφιερώστε μία ημέρα βόλτας σε χώρο με σχολικά αντικείμενα, για να συμμετέχει και το παιδί στην επιλογή τους και να το βιώσετε μαζί ως κάτι χαρούμενο και σημαντικό και όχι ως κάτι διαδικαστικό. Να μοιάζει σαν μία μικρή τελετουργία.
• Μπορείτε και με την βοήθεια των βιβλίων, των παραμυθιών ή ακόμα και με την προβολική δύναμη του παιχνιδιού και της αναπαράστασης να του δείξετε πως ακριβώς θα είναι η πρώτη του μέρα στο σχολείο.

• Εάν αφορά την ένταξη του παιδιού στην Α’ Δημοτικού, είναι καλό να ακούσει και για τους κανόνες, που θα υπάρχουν στο σχολικό περιβάλλον και ιδιαίτερα στην τάξη. Χωρίς να πανικοβάλλετε το παιδί, μιλήστε του και για τους κανόνες καλής συμπεριφοράς, για την πειθαρχία και για το ότι θα υπάρχουν όρια, που θα τον βοηθήσουν στη ζωή του μετέπειτα. Στο Δημοτικό έχει παιχνίδι και ξεγνοιασιά, αλλά έχει και διάβασμα και εργασίες, που είναι πολύ χρήσιμες για το ίδιο. Θα μπορεί να ζητάει τα πάντα από τον δάσκαλό του ή την δασκάλα του, αλλά δεν θα μπορεί να σηκώνεται και να κάνει ό,τι θέλει και όποτε θέλει κατά την διάρκεια του μαθήματος. Είναι πολύ σημαντικό να κρατήσετε μία ισορροπία σε αυτήν την παρουσίαση. Ούτε να τρομάξετε το παιδί με βάρη και υποχρεώσεις, ούτε όμως να εξωραΐσετε μία κατάσταση και στην συνέχεια το παιδί σας να απογοητευτεί.

Συμβουλές για την Φάση της Προσαρμογής-Ένταξης:

Όσο πιο δυσκολεμένοι είστε ως Γονείς απέναντι στην ένταξη του παιδιού σας στο σχολικό περιβάλλον, τόσο θα δυσκολευθεί και το παιδί κατά την διάρκεια της προσαρμογής του. Ακολουθούν χρήσιμες πρακτικές και μη συμβουλές για το τι μπορείτε να κάνετε για την περίοδο της ένταξης του στο σχολείο.

• Να ξυπνάτε το παιδί 30 λεπτά πριν φύγετε από το σπίτι και όχι τελευταία στιγμή. Αυτό θα το βοηθήσει να προετοιμαστεί χωρίς άγχος και πανικό και δίνεται παράλληλα ο χρόνος για την όποια επαφή μαζί σας, πριν σας αποχωριστεί.
• Την πρώτη εβδομάδα καλό θα ήταν να είναι σταδιακή η ένταξη του, εκτός κι αν μιλάμε για Δημοτικό Σχολείο και αφού φυσικά μιλήσετε με το παιδαγωγικό προσωπικό του πλαισίου. Την πρώτη μέρα μπορεί να καθίσει 30 λεπτά, την επόμενη 1 ώρα, την μεθεπόμενη περισσότερο. Αυτό γίνεται μόνο για τα παιδιά, που ζορίζονται ιδιαίτερα να παραμείνουν για πολύ σε χώρο ξένο εκτός του σπιτιού τους και σίγουρα η διαδικασία πραγματοποιείται πάντα σε συνεννόηση με τους επαγγελματίες του σχολείου.
• Όταν το συνοδεύετε στο σχολικό ή ακόμα και στον προαύλιο χώρο του σχολείου, φροντίστε να μην είστε και εσείς φορτσιμένοι συναισθηματικά. Μπορεί να δείτε το παιδί σας να κλαίει σπαραχτικά και να σας καλεί να το κρατήσετε στο σπίτι. Εσείς συμπεριφερθείτε του με στοργή και σταθερά με ψυχραιμία αφήστε το να το παραλάβει ο παιδαγωγός. Η χρονική παράταση στον αποχωρισμό δυσκολεύει ακόμα παραπάνω τα πράγματα. Εάν σας δει και εσάς τρομαγμένους, αποσταθεροποιημένους και επιφυλακτικούς, θα επηρεαστεί αρκετά και δεν θα βοηθήσει τον εαυτό του να το αντιμετωπίσει θετικά. Μην ανησυχείτε! Δώστε λίγο χρόνο στο παιδί σας να αισθανθεί ασφαλές. Είναι απόλυτα φυσιολογική η αντίδραση του, μιας και υπάρχει ανάμεσα σας ο πρώτος σημαντικός αποχωρισμός.
• Εξηγήστε του την καθημερινή διαδικασία, που θα ακολουθεί και εκείνο και εσείς, τονίζοντας του ότι ο καθένας θα ασχολείται με την προσωπική του εργασία. Εκείνο θα έχει ως εργασία το σχολείο και εσείς ως γονείς την δουλειά σας. Όλοι μαζί θα μαζεύεστε στο σπίτι πάντα, για να χαρείτε το υπόλοιπο της ημέρας ως οικογένεια.
• Εάν προκύψει η γέννηση κάποιου άλλου παιδιού παράλληλα με την ένταξη στο σχολείο, φροντίστε να μην τα συνδέσει τα δύο γεγονότα μεταξύ τους. Είτε, εάν μπορείτε, φροντίστε να ξεκινήσει νωρίτερα τον παιδικό σταθμό ή αν δεν μπορεί αυτό να αποφευχθεί εξηγήστε του, ότι δεν απειλείται από τον ερχομό του νέου μωρού. Πολλοί έρχονται σε συνεννόηση με τους επαγγελματίες του σχολικού χώρου και επιτρέπουν στο παιδί να επιστρέφει λίγο νωρίτερα στο σπίτι του ή να επικοινωνεί πιο συχνά με την μητέρα του, για να αισθάνεται ασφαλές και ότι κανένας άλλος δεν του παίρνει την θέση στο οικογενειακό σπίτι.
• Μην του μεταφέρετε «συναρπαστικά» γεγονότα, που μπορεί εκείνο να χάνει λόγω της παραμονής του στον σχολικό χώρο. Θα νιώσει, ότι υπολείπεται ή ότι είναι απών/ούσα από σημαντικά σημεία της οικογένειας.
• Επιστρέψτε αρκετά νωρίτερα από τις καλοκαιρινές σας διακοπές και περιορίστε σταδιακά τις πολλές εξόδους, προτού ξεκινήσει το πρόγραμμα του. Αυτό θα το βοηθήσει να κάνει μία πιο ομαλή μετάβαση από την μία κατάσταση στην άλλη και θα πρέπει να είστε προσεκτικοί στο να μην συνδέσει την σταδιακή μείωση των εξόδων με το σχολείο. Δεν σταματάει το σχολείο τις εξόδους. Αλλά οι έξοδοι σιγά σιγά σταματούν, οι διακοπές τελειώνουν και έτσι ξεκινάμε την σχολική μας χρονιά.
• Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με το πρόγραμμα του ύπνου, δηλαδή σταδιακά προσαρμόστε το στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Είναι πολύ σημαντική έννοια το «σταδιακά», γιατί όλα είναι καλό να γίνονται σιγά σιγά και για εσάς και για τα παιδιά σας. Είναι πιο εύκολη και ανώδυνη η όποια προσαρμογή.
• Εάν προκύψει κάποια ασθένεια, μετά την ανάρρωση του παιδιού καλό είναι να επιστρέψει στο σχολείο, χωρίς να διαμορφώνετε ειδικές συνθήκες και εξαιρέσεις. Δείξτε του, ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό να γυρίσει στο καθημερινό του πρόγραμμα με εμπιστοσύνη και άνευ φόβου ή αγωνίας.
• Εάν δυσκολεύεται στον αποχωρισμό από κάποιον γονέα, δεν χρειάζεται ο συγκεκριμένος γονιός να κρύβεται ή να εξαφανίζεται, για να μην τον δει το παιδί και αρχίζει να κλαίει. Ο φόβος του αποχωρισμού είναι αναμενόμενος και φυσιολογικός. Έχετε να το διαβεβαιώνεται συνέχεια, ότι δεν σας χάνει, ότι μπορεί να σας πάρει τηλέφωνο όποτε το θελήσει και ότι εκεί θα είστε στο σπίτι να το περιμένετε (συγκεκριμένη ώρα) να γυρίσει πίσω, τουλάχιστον για ένα αρχικό διάστημα μέχρι να ηρεμήσει και να σιγουρευτεί. Αυτό θα το κάνετε μόνο στην περίπτωση της πολύ έντονης δυσκολίας του παιδιού να αποδεχθεί την απομάκρυνση του από εσάς.
• Όταν επιστρέφει από το σχολείο το παιδί, αφιερώστε του χρόνο να σας μοιραστεί την εμπειρία της ημέρας. Καθώς θα σας μοιράζετε πράγματα, ενισχύστε του ό,τι θετικό έχει προκύψει και ακούστε το προσεκτικά σε ό,τι δύσκολο σας μεταφέρει. Κάντε κουβέντα μαζί του αρκετή. Έτσι θα νιώσει ασφάλεια και ότι είστε στο πλευρό του σε αυτήν την καινούρια δοκιμασία.

Το πώς θα διαχειριστείτε αυτή την μεταβατική περίοδο της οικογένειας και των παιδιών σας είναι από τα πρώτα βασικά μηνύματα, μαθήματα αυτονόμησης, που περνάτε σε εκείνα. Αντιμετωπίστε το εσείς αρχικά ως ένα στάδιο φυσιολογικό, δείτε πρώτα εσείς τον ρόλο σας και το παιδί σας με εμπιστοσύνη, για να το αισθανθεί στην συνέχεια και εκείνο για τον εαυτό του. Είναι πολύ βοηθητικό να επικρατεί η χαρά, το καμάρι και η σιγουριά εκείνη την περίοδο και όχι η λύπη, το άγχος και ο φόβος.