Η νόσος των χεριών, ποδιών και στόματος είναι μία αβλαβής, αλλά και πολύ μεταδοτική ιογενής λοίμωξη, που επηρεάζει κυρίως τα παιδιά μέχρι την ηλικία των δέκα χρονών, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερα παιδιά και σε ενήλικες. Κατά κανόνα ο παιδίατρος κάνει τη διάγνωση βάση των τυπικών συμπτωμάτων, όπως πυρετός, πονόλαιμος, εξάνθημα στα χέρια και τα πόδια, όπως και αφθώδη στοματίτιδα.
Αίτια
Ενοχοποιούνται ιοί από την ομάδα των εντεροϊών, και κυρίως από τον ιό coxsackie A16. Η ασθένεια κάποτε ονομάζεται λανθασμένα, αφθώδης πυρετός, αλλά δεν έχει καμία σχέση με τον πραγματικό αφθώδη πυρετό.
Μετάδοση
Η μετάδοση των παθογόνων ιών γίνεται από άτομο σε άτομο, συνήθως μέσω σταγονιδίων με τον βήχα, το φτάρνισμα ή την ομιλία. Επιπλέον, είναι δυνατή η μετάδοση μέσω επαφής με σωματικά υγρά κλπ, όπως σάλιο, κόπρανα ή υγρό των χαρακτηριστικών φυσαλίδων. Η περίοδος επώασης είναι περίπου μία με δέκα μέρες. Κατά κανόνα, υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης για περίπου μια εβδομάδα. Όσο διάστημα είναι ορατές οι φουσκάλες ή το εξάνθημα, υπάρχουν εκεί ιοί οι οποίοι μπορούν να μεταδώσουν την ασθένεια. Ακόμη και μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων, οι ιοί αποβάλλονται στα κόπρανα για εβδομάδες. Λόγω του ότι η ασθένεια αυτή προκαλείται και από άλλους εντεροιούς, είναι δυνατόν να ξαναεμφανιστεί σε ένα παιδί, όμως από την άλλη για τον κάθε ιό ξεχωριστά προκαλείται ανοσία διά βίου.
Συμπτώματα
Κατά την έναρξη της νόσου, πού συμβαίνει 3-7 μέρες από την έκθεση στον ιό, συνήθως συμβαίνουν γενικά συμπτώματα όπως αδυναμία, ανησυχία, πυρετός, πόνος στις κλειδώσεις, μυαλγίες, ναυτία, ανορεξία και πονόλαιμος. Μία με δύο μέρες μετά εμφανίζονται επώδυνα έλκη στη στοματική βλεννογόνο (στα ούλα, τη γλώσσα, στο εσωτερικό των χειλιών). Τις επόμενες μία έως δύο μέρες, εμφανίζεται ένα εξάνθημα στα χέρια και τα πόδια (τις πατούσες, τις παλάμες και μερικές φορές στους γλουτούς και τα γεννητικά όργανα). Αυτό το εξάνθημα συνήθως αποτελείται από πολλές μικρές κόκκινες κηλίδες σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, χωρίς φαγούρα στην αρχή. Ωστόσο, τις κόκκινες κηλίδες διαδέχονται οι φυσαλίδες, οι οποίες μπορεί να είναι επώδυνες ή να προκαλούν φαγούρα. Επίσης πολλά παιδιά παρουσιάζουν ερυθρότητα των τυμπανικών υμένων, ένα είδος ιογενούς ωτίτιδας. Σε κάποιες περιπτώσεις τα παιδιά εμφανίζουν επιπεφυκίτιδα (κοκκίνισμα στα μάτια) και πρήζονται οι λεμφαδένες στο λαιμό τους (αντιδραστική λεμφαδενοπάθεια). Μερικά παιδιά μπορεί να μην παρουσιάσουν κανένα σύμπτωμα και η αρρώστια να περάσει απαρατήρητη. Σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες τα συμπτώματα είναι συνήθως λιγότερο έντονα. Τα συμπτώματα βελτιώνονται συνήθως σε 2-3 ημέρες και υποχωρούν τελείως σε 7-10 μέρες.
Διάγνωση
Οι περισσότερες λοιμώξεις συμβαίνουν το καλοκαίρι ή νωρίς το φθινόπωρο, συχνότερα από Αύγουστο ως Οκτώβριο. Μετά από μια λεπτομερή λήψη ιστορικού, ο παιδίατρος εξετάζει το παιδί, και βλέπει αν υπάρχουν τα χαρακτηριστικά σημεία και συμπτώματα της ασθένειας (εξάνθημα σε παλάμες και πατούσες, ενάνθημα η εξελκώσεις στο στόμα). Αν βεβαιωθεί από την κλινική εικόνα ότι πρόκειται για την νόσο των χεριών, ποδιών και στόματος ,δεν θα χρειαστεί να διενεργήσει οποιεσδήποτε άλλες εξετάσεις. Σε αμφίβολη κλινική εικόνα, υπάρχει η δυνατότητα ανίχνευσης του ιού στο εργαστήριο.
Αντιμετώπιση-θεραπεία
Αιτιολογική θεραπεία δεν υπάρχει, αλλά μόνο συμπτωματική. Γιά τις επώδυνες βλάβες στο στόμα βοηθούν κάποια αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη βάμματα/στοματικά διαλύματα/σπρέυς. Για τον πυρετό η τον πόνο που προκαλείται από τις βλάβες στο δέρμα και το στόμα μπορούν να δοθούν παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη, το μεφεναμικό οξύ και η ιβουπροφαίνη. Τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν στη νόσο των χεριών, ποδιών, στόματος. Η αντιμετώπιση περιορίζεται στην ανακούφιση από τον πόνο και τη λήψη άφθονων δροσερών υγρών και μαλακών τροφών. Η νόσος αυτοπεριορίζεται σε λίγες μέρες.
Πρόγνωση
Μετά από περίπου επτά έως δέκα ημέρες, τα συμπτώματα υποχωρούν, και το παιδί θεραπεύεται από μόνο του, κατά κανόνα χωρίς περαιτέρω επιπλοκές. Ασθενή παιδιά θα πρέπει να μην πηγαίνουν στο σχολείο ή νηπιαγωγείο, μέχρι να υποχωρήσουν όλα τα συμπτώματα, λόγω του μεγάλου κινδύνου μετάδοσης. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί πίνει αρκετά υγρά, παρά τις επώδυνες πληγές στο στόμα, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος της αφυδάτωσης.
Τι επιπλοκές μπορούν να συμβούν
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις μπορεί να επισυμβούν επιπλοκές όπως φλεγμονή των πνευμόνων, του εγκεφάλου και του καρδιακού μύ. Γενικά όμως δεν υπάρχουν επιπλοκές στη νόσο αυτή, η αν ναι, πολύ σπάνια.
Πρόληψη
Δεν υπάρχει εμβόλιο κατά της νόσου των χεριών, ποδιών, στόματος . Για να μειώσουμε η να αποφύγουμε τη μόλυνση, απαιτείται να ακολουθούμε τους σωστούς κανόνες υγιεινής. Αυτό περιλαμβάνει κυρίως το τακτικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, η αποφυγή στενής επαφής με ασθενούντα άτομα (φιλιά, αγκάλιασμα, κοινή χρήση σκευών). Τα παιδιά που πάσχουν είναι καλό ν’απέχουν από το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό για αρκετές ημέρες, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό αποτρέπει από τη μόλυνση. Άλλα παιδιά στην τάξη είναι πιθανότατα μεταδοτικά ακόμα κι αν ποτέ δεν αναπτύξουν συμπτώματα.
Γενικά η αποφυγή του συγχρωτισμού σε περιόδους έξαρσης της νόσου, το καλό πλύσιμο των χεριών και η τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι μέτρα που μπορούν να μειώσουν την εξάπλωση.
