Η διάσταση απόψεων Αναστασιάδη- Ακιντζί – Η διαφωνία για την επιστροφή προσφύγων – Το ζήτημα της Μόρφου και ο κίνδυνος προσάρτησης των κατεχομένων από την Τουρκία αλά Κριμαία
Η κωμόπολη της Μόρφου ήταν η αιτία (ή η αφορμή) για το μεταμεσονύχτιο ναυάγιο των διαπραγματεύσεων Αναστασιάδη – Ακιντζί στο Mont Pelerin της Ελβετίας. Ότι χτιζόταν για ενάμιση χρόνο με την πρόοδο σε όλα τα θέματα που συζητήθηκαν γκρεμίστηκε σε λίγες ώρες γιατί υπήρξε διαφωνία στον αριθμό των ελληνοκυπρίων προσφύγων που θα επέστρεφαν στις περιουσίες τους με τις εδαφικές αναπροσαρμογές, υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Η διαφορά μεταξύ των δύο πλευρών ήταν μεγάλη και έφτασε περίπου στον αριθμό των 13.000 προσφύγων όταν διακόπηκε η διαπραγμάτευση.
Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης απαιτούσε την επιστροφή 100.000 προσφύγων υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση μετά τη λύση του Κυπριακού, ενώ ο Μουσταφά Ακιντζί περιόριζε τον αριθμό σε κάτω από 70.000. Υπήρξε μικρή υποχώρηση του Ν. Αναστασιάδη στους 90.000 πρόσφυγες αλλά και πάλι η απόσταση ήταν μεγάλη. Οι αριθμοί δεν είναι καθόλου τυχαίοι καθώς αποτυπώνονται και στα εδάφη που θα επιστρέφονταν από τους Τούρκους στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Η κωμόπολη της Μόρφου είναι μια περιοχή με μεγάλο αριθμό Ελληνοκυπρίων προσφύγων και ως εκ τούτου με την επιστροφή της θα μπορούσε να βρεθεί συμφωνία. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Μουσταφά Ακιντζί όταν του υποδείχθηκε πως και με το Σχέδιο Ανάν το 2004, η Μόρφου επιστρεφόταν στους Ελληνοκύπριους, φέρεται να απάντησε ότι «έχουν περάσει 16 χρονια από το 2004 και πολλά έχουν αλλάξει επί του εδάφους». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει κάνει μεγάλες επενδύσεις στη περιοχή της Μόρφου με τον αγωγό νερού που υδροδοτεί τα κατεχόμενα. Επίσης στη Μόρφου ζουν πολλοί Τούρκοι έποικοι που θα έπρεπε να μετακινηθούν ή να επιστρέψουν στη Τουρκία.
Χαλινάρι από Άγκυρα
Οι πληροφορίες αποδίδουν το ναυάγιο στη Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο Μουσταφά Ακιντζί είχε προτείνει περιορισμό του εδάφους που ελέγχουν οι Τουρκοκύπριοι στο 29,2% χωρίς όμως προδιαβούλευση με την Άγκυρα. Για αυτό τον λόγο φαίνεται να του ζητήθηκε να οδηγήσει τη διαπραγμάτευση σε αδιέξοδο, χωρίς να φανεί ότι υπαναχωρεί από το ποσοστό αυτό. Προφανώς αποφασίστηκε να επιμείνουν στο θέμα του αριθμού των προσφύγων ώστε να παρουσιάσουν την ελληνοκυπριακή πλευρά ως αδιάλλακτη, αποδίδοντας στο Νίκο Αναστασιάδη μαξιμαλισμό. Ο Ακιντζί επιχειρούσε να πείσει ότι η διαφορά στο εδαφικό θα μπορούσε να συζητηθεί σε διεθνή διάσκεψη κάτι που απέρριψε ο Νίκος Αναστασιάδης καθώς η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν καταστήσει σαφές ότι στη διεθνή διάσκεψη το μόνο που θα μπορούσε να συζητηθεί είναι το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας.
Οπισθοδρόμηση
Η αποτυχία συμφωνίας στην εδαφική πτυχή, κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι το τέλος του δρόμου, αλλά αποτελεί σοβαρή οπισθοδρόμηση στη διαδικασία που μπορεί και να διακοπεί για μεγάλο χρονικό διάστημα αφού δεν ορίστηκαν τα επόμενα βήματα. Ενδεχομένως το κυπριακό να μπει και πάλι σε μια φάση όξυνσης, αν λάβει κάποιος υπόψη ότι ο εκπρόσωπος του Μουσταφά Ακιντζί, μετά το ναυάγιο στο Mont Pelerin έσπευσε να επιρρίψει την ευθύνη στην Ελληνοκυπριακή πλευρά αρχίζοντας το blame game (παιχνίδι επίρριψης ευθυνών).
Από τη πλευρά του ο Κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης εξέφρασε την απογοήτευση της ελληνοκυπριακής πλευράς για την αποτυχία επίτευξης συμφωνίας λόγω της στάσης της τουρκοκυπριακής πλευράς. Εκείνο που συνεχώς επαναλάμβανε ο κ. Χριστοδουλίδης στις δηλώσεις που έκανε τα ξημερώματα είναι πως «αυτή δεν είναι μια καθόλου καλή μέρα για την πατρίδα μας».
Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης επιστρέφει στη Κύπρο στις 2 το μεσημέρι και όπως αναμένεται θα ενημερώσει τα κόμματα και σε μεταγενέστερο στάδιο θα ενημερώσει τον λαό.
Κίνδυνος προσάρτησης;
Το ναυάγιο στο Mont Pelerin ίσως να δημιουργήσει πολύ επικίνδυνες συνθήκες για τη Κύπρο. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης πριν αναχωρήσει για την Ελβετία, σε ομιλία του είχε επισημάνει τον κίνδυνο μιας αποτυχίας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια εξέλιξη «τύπου Κριμαίας», δηλαδή προσάρτησης των κατεχομένων από την Τουρκία όπως συνέβη με την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, μετά από ένα «δημοψήφισμα» παρωδία. Ελπίδα της Λευκωσίας είναι η παρέμβαση του διεθνούς παράγοντα (ΟΗΕ, ΕΕ, ΗΠΑ κλπ) ώστε να βρεθεί τρόπος συνέχισης των συνομιλιών. Οι συνθήκες όμως δεν είναι καθόλου ευνοϊκές καθώς αναμένεται αλλαγή φρουράς στη Γραμματεία του ΟΗΕ αλλά και στον Λευκό Οίκο. Την ίδια ώρα η κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας μπορεί οδηγήσει σε εξαγωγή προβλημάτων με αφορμή και τις γεωτρήσεις στη Κυπριακή ΑΟΖ που θα αρχίσουν πάλι τους επόμενους μήνες. Επίσης το 2017 είναι «προεκλογικός χρόνος» καθώς αρχές του 2018 λήγει η θητεία του Νίκου Αναστασιάδη. Όλα αυτά ίσως και να είναι ένα πολύ επικίνδυνο κοκτέιλ που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις επιπτώσεις του.
Εκπρόσωπος Ακιντζί: Φταίει ο Αναστασιάδης και ο Τσίπρας
Ποσοστό εδάφους της τάξης του 29.2% για την τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία κατέθεσε ως πρότασή της στο Μοντ Πελεράν η τουρκοκυπριακή πλευρά με τον εκρόσωπο του Μουσταφά Ακιντζί, Μπαρίς Μπουρτζιού να δηλώνει ότι ήρθαν αντιμέτωποι με υπερβολικά αιτήματα από την ελληνοκυπριακή πλευρά και «δεν μπορούν έτσι να γίνονται διαπραγματεύσεις».
Σύμφωνα με τηλεγράφημα του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων από το Mont Pelerin, o εκπρόσωπος του Τουρκοκύπριου ηγέτη, Μπαρίς Μπουρτζιού σε δηλώσεις του, ανέφερε ότι δόθηκε ένα αριθμητικό εύρος για τους Ελληνοκύπριους που θα επέστρεφαν στα εδάφη που θα δίδονταν πίσω, μεταξύ 78.000 και 92.000 και οι Ελληνοκύπριοι επέμεναν σε αυτό.
Δεν βρήκαμε απέναντί μας επιμελή εργασία και αν έδειχναν τη μισή βούληση από αυτή που έδειξε ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, ο Τουρκοκύπριος διαπραγματευτής και η διαπραγματευτική ομάδα, είπε, «δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ». Ο κ. Μπουρτζιού είπε ότι ο ίδιος ως άνθρωπος που σε όλη του τη ζωή παλεύει για την ειρήνη έζησε τη μεγαλύτερη απογοήτευση της ζωής του. Όμως, πρόσθεσε, οι Τουρκοκύπριοι έχουν ήσυχοι τη συνείδησή τους.
Η τουρκοκυπριακή πλευρά, ανέφερε, στις συνομιλίες που άρχισαν στις 7 Νοεμβρίου ήρθε έτοιμη σε πολιτικό, τεχνικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο φιλοσοφίας, με καλή πρόθεση και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να μπορέσει η διαδικασία να περάσει στο τελευταίο στάδιο. «Δυστυχώς, οι συνομιλητές μας, η ελληνοκυπριακή πλευρά, δεν ήρθε επαρκώς προετοιμασμένη, ούτε πολιτικά, ούτε τεχνικά, ούτε και σε φιλοσοφικό επίπεδο».
Η τουρκοκυπριακή πλευρά, συνέχισε, μετά από αίτημα της ελληνοκυπριακή πλευράς έδωσε τη συγκατάθεσή της στις 11 Νοεμβρίου για να γίνει διάλειμμα μιας εβδομάδας με την ελπίδα ότι αυτό θα συνέβαλλε στη διαδικασία ειρήνευσης, ωστόσο αυτό το διάστημα της μιας εβδομάδας, δεν χρησιμοποιήθηκε σωστά και όταν άρχισαν την Κυριακή οι συνομιλίες «είδαμε αυτά τα σημάδια».
Η ελληνοκυπριακή πλευρά, ανέφερε ο κ. Μπουρτζιού, ήθελε να τελειώσει με το εδαφικό, και από την άλλη η τουρκοκυπριακή πλευρά προσδοκούσε ότι τα θέματα που είχαν απομείνει στα 4 πρώτα κεφάλαια και το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας θα αφήνονταν για το τελευταίο στάδιο. Ο λόγος του κωλύματος, είπε, ήταν ότι «η ελληνοκυπριακή πλευρά ακόμη και την εκ περιτροπής προεδρία την κρατούσε στη τσέπη της ως ζήτημα παζαρέματος σε μια πενταμερή διάσκεψη». Στο εδαφικό, ανέφερε, η τουρκοκυπριακή πλευρά ήρθε αντιμέτωπη με ένα παζάρι με τον πήχη πολύ ψηλά.
Μίλησε για τακτική που φάνηκε από νωρίς παραπέμποντας στη δήλωση του Έλληνα Πρωθυπουργού ότι δεν θα προσέλθει σε πενταμερή διάσκεψη εάν δεν ακυρωθούν οι εγγυήσεις και δεν ξεκαθαρίσει η ημερομηνία απόσυρσης του τουρκικού στρατού, όπως ανέφερε ο κ. Μπουρτζιού. «Δεν μπορούσαμε να μην πούμε τίποτε έναντι αυτών. Υπάρχει λογική η Ελλάδα, σε αυτό το στάδιο, όταν γίνεται αυτή η εργασία, να θέτει ένα τέτοιο αίτημα; Είχαμε πει ότι για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά, να δούμε το μέλλον μας και να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο πρέπει αυτές οι αμφιβολίες να φύγουν από τη μέση. Και ο ΟΗΕ το θεώρησε αυτό λογικό και για να μπορέσουν αυτές οι αμφιβολίες να διαλυθούν ξοδέψαμε άπειρες ώρες».
Κατά τον εκπρόσωπο του Τουρκοκύπριου ηγέτη, η συμπεριφορά της Ελλάδας ήταν ανεύθυνη. Ο κ. Μπουρτζιού είπε πως ο `Ελληνας Πρωθυπουργός σαμπόταρε μια εργασία που θα μας έπαιρνε στην πολυμερή διάσκεψη.
Άλλαξαν πολλά από το 2004
Ο Μπαρίς Μπουρτζιού είπε ότι συζητήθηκαν τα δύο από τα τρία κύρια κριτήρια του εδαφικού, το ποσοστό εδάφους που θα έχει η κάθε πολιτεία και ο αριθμός των ατόμων που θα επιστρέψουν. Ο Μουσταφά Ακιντζί, όπως ισχυρίστηκε, στο θέμα του εδάφους έδειξε πολιτικό θάρρος και ικανότητα και πρότεινε ένα ποσοστό που ήταν λογικό και υποβοηθητικό.
Στον αριθμό των ατόμων που θα επιστρέψουν ο κ. Μπουρτζιού μίλησε για μαξιμαλιστικά αιτήματα από την ελληνοκυπριακή πλευρά και είπε «χωρίς να κουνηθούν ούτε ένα χιλιοστό έμειναν εκεί. Βεβαίως και αυτό δεν είναι κάτι που εμείς μπορούμε να το αποδεχθούμε. Το να θέτεις τον αριθμό στις 90.000 ως όρο, και να θέτει αυτό το αίτημα 12 χρόνια μετά το σχέδιο Ανάν, σε ποια λογική και σε ποια συνείδηση ανταποκρίνεται;». Ανέφερε ότι ο αριθμός των προσφύγων που βρίσκονταν εν ζωή την περίοδο του σχεδίου Ανάν με αυτούς που βρίσκονται σήμερα εν ζωή, έχει μεγάλη διαφορά και πρόσθεσε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά προσπάθησε να δείξει ευελιξία μέσα σε λογικά πλαίσια και μέτρα, υποστηρίζοντας ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν ήθελε να κουνηθεί ούτε χιλιοστό.
«Είδαμε μια μαξιμαλιστική στάση. `Η αυτό ή εκείνο. Έτσι δεν μπορούν να γίνουν διαπραγματεύσεις, Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά το πρόβλημα της Κύπρου που παραμένει άλυτο εδώ και 50 χρόνια», ανέφερε.
Στα κριτήρια του εδαφικού, συνέχισε, «ήρθαν λες και το εδαφικό θα ήταν στη τσέπη τους, με αυτή την αντίληψη παζαριού ήρθαν. Ετσι δεν ήταν η λογική της σύγκλισης και των συνομιλιών μας».
Η πρότασή τους, είπε, ήταν ποσοστό 29,2% για την τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία. Σε ερώτηση εάν τέθηκε θέμα επιστροφής της Μόρφου, ο κ. Μπουρτζιού είπε ότι δεν συζητήθηκαν ονόματα χωριών και περιοχών. Αυτό ήθελαν να το κάνουν στο τελευταίο στάδιο αλλά η ελληνοκυπριακή πλευρά ήθελε να τελειώσουν με το εδαφικό.
Υπενθύμισε ότι στο σχέδιο Ανάν η τουρκοκυπριακή πολιτεία είχε 28,7% εδάφους και παρά το ότι έχουν περάσει 12 χρόνια από τότε και πολλοί έχουν δημιουργήσει τις ζωές τους στα υπό συζήτηση εδάφη, η τουρκοκυπριακή πλευρά έδειξε μεγάλο θάρρος προτείνοντας ένα ποσοστό κοντά σε εκείνο του σχεδίου Ανάν.
