«Προϋπόθεση για να είσαι ήρωας. Αν ένας άνθρωπος θέλει να γίνει ήρωας, το φίδι πρέπει πρώτα να γίνει δράκος αλλιώς του λείπει ο κατάλληλος εχθρός του.»

Nietzsche, Άνθρωπος, πάρα πολύ Άνθρωπος

Η ηλικία μας έχει ονομαστεί πολλά πράγματα, αλλά μια εποχή δειλών μπορεί να το περιγράψει καλύτερα δεδομένης της τεράστιας φόβου, του άγχους και της αδυναμίας που οι περισσότεροι άνθρωποι επιδεικνύουν μπροστά σε ακόμη και ασήμαντες απειλές. Δεν είμαστε μια γενιά που κινείται προς το αβέβαιο μέλλον με τολμηρό και ηρωικό τρόπο, αντίθετα οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται το μέλλον και προτιμούν την ασφάλεια, την άνεση και την ευκολία ζωής, την ανάληψη κινδύνων, τον πειραματισμό και την ελευθερία.

Ή όπως γράφει ο κοινωνιολόγος Frank Furedi του 21^ου αιώνα «Οι νέοι κοινωνικοποιούνται για να αισθάνονται εύθραυστοι και επιτηρούμενοι από την αβεβαιότητα [και ως αποτέλεσμα]. ..το καθοριστικό χαρακτηριστικό της τρέχουσας δυτικής έκδοσης του 21-ου αιώνα της προσωπικότητας είναι η ευάλωτη θέση της.

Αν και η κοινωνία εξακολουθεί να υποστηρίζει το ιδεώδες της αυτοδιάθεσης και της αυτονομίας, οι αξίες που συνδέονται με αυτές παρακάμπτονται όλο και περισσότερο από ένα μήνυμα που τονίζει την ποιότητα της ανθρώπινης αδυναμίας. Και αν η ευπάθεια είναι, πράγματι, το καθοριστικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κατάστασης, προκύπτει ότι ο φόβος είναι η κανονική κατάσταση. . . .

Frank Furedi

Πώς λειτουργεί ο φόβος που επιτηρείται από την αβεβαιότητα, φοβούμενος το μέλλον, εννοώντας τον εαυτό του ως ευάλωτο, αδύναμο και εύθραυστο δεν είναι μια συνταγή για ατομική ή κοινωνική άνθηση. Μάλλον αυτός ο τρόπος ζωής προωθεί τις ψυχικές ασθένειες και ανοίγει το δρόμο για αυταρχική διακυβέρνηση και έτσι, όπως θα διερευνήσουμε σε αυτό το βίντεο, ο κόσμος θα ωφεληθεί αν περισσότεροι άνθρωποι ήταν πρόθυμοι να ζήσουν λίγο πιο επικίνδυνα.

Για τον κίνδυνο, όταν ένα υποπροϊόν της επιδίωξης αξιόλογων στόχων ή για την υπεράσπιση αξιών όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη ή η ειρήνη, προωθεί τη ζωή και όπως το έθεσε ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος «η επιθυμία για ασφάλεια αντιτίθεται σε κάθε μεγάλη και ευγενή επιχείρηση».

Ωστόσο, δεν έχουν κατατάξει όλες οι κοινωνίες την ασφάλεια τόσο ψηλά στην κλίμακα των αξιών όσο και η σύγχρονη Δύση. Πολλές ακμάζουσες κοινωνίες του παρελθόντος θεωρούσαν την ασφάλεια δευτερεύουσα αξία και επέδειξαν αξιοσημείωτη ικανότητα να αναλαμβάνουν κινδύνους ενόψει ενός αβέβαιου μέλλοντος και να επιδεικνύουν θάρρος και γενναιότητα παρουσία κινδύνου.

«Ιστορικά, μερικές από τις πιο ευημερούσες κοινωνίες – Αρχαία Αθήνα, Αναγεννησιακή Ιταλία, Βρετανία του 19ου αιώνα – ήταν μεταξύ εκείνων που προσανατολίζονταν περισσότερο στον πειραματισμό και την ανάληψη κινδύνων».

(Πώς λειτουργεί ο φόβος) Frank Furedi, How Fear Works

Στην αντίθετη προσέγγιση και στην επίδειξη μιας ισχυρής προτίμησης για την ασφάλεια έναντι της ανάληψης κινδύνων η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού δεν πραγματοποιείται, αλλά είναι καθυστερημένη. Για να αναπτυχθεί σε ατομικό επίπεδο, και να προχωρήσει ως είδος, η εξερεύνηση του άγνωστου και ο πειραματισμός με νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με τον κόσμο είναι μια αναγκαιότητα και αυτό συνεπάγεται την ανάληψη κινδύνων και την αντιμετώπιση του κινδύνου. Αλλά αυτό είναι ένα τίμημα που πρέπει να καταβληθεί, καθώς η εναλλακτική λύση είναι να παραμείνει στάσιμη στα όρια μιας συνεχώς συρρικνούμενης ζώνης άνεσης, να υποχωρήσει στο σώμα και το μυαλό και να πέσει θύμα διαταραχών άγχους, κατάθλιψης ή άλλων ασθενειών απελπισίας.

Ένα άλλο ελάττωμα με μια προσέγγιση στο μέλλον που ευνοεί έντονα τον ασφαλή δρόμο είναι ότι δημιουργεί γόνιμο έδαφος για τυραννικό, ή ακόμη και ολοκληρωτικό κανόνα, γιατί όπως δήλωσε ο Αλεξάντερ Χάμιλτον «για να είναι πιο ασφαλείς, γίνονται επί μακρόν πρόθυμοι να διατρέξω τον κίνδυνο να είναι λιγότερο ελεύθεροι».

Όταν μια κοινωνία ανυψώνει την ασφάλεια στη θέση μιας αξίας πρώτης τάξης, η ελευθερία υποβιβάζεται αναγκαστικά στη θέση μιας αξίας δεύτερης τάξης που μπορεί να ποδοπατηθεί από εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία και οι οποίοι, σε όλη την ιστορία, έχουν συγκαλύψει τυραννικές προθέσεις με ισχυρισμούς ότι θέλουν να κάνουν μια κοινωνία ασφαλέστερη.

Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι αν μια κοινωνία κοινωνικοποιεί τους ανθρώπους να φοβούνται το μέλλον και να επιτηρούνται από την αβεβαιότητα, οι μάζες θα καλωσορίσουν ή θα ζητήσουν ανοιχτά προσωπικότητες εξουσίας για να τους προστατεύσουν, ή όπως σημειώνει ο Furedi «Η ανακούφιση των ανθρώπων από το βάρος της ελευθερίας για να τους κάνει να αισθάνονται ασφαλείς είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην ιστορία του αυταρχισμού».

Frank Furedi, How Fear Works

Δεδομένου ότι μια κοινωνία που απεχθάνεται την ασφάλεια είναι επίσης μια κοινωνία ώριμη για τυραννία, εναπόκειται σε εκείνους που ευνοούν την ελευθερία να πάρουν μια πιο ηρωική προσέγγιση στη ζωή. Γιατί όταν τα απειλητικά σύννεφα αυταρχικής διακυβέρνησης σκοτεινιάζουν τον ορίζοντα, εκτός αν περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους και να αντιμετωπίσουν κίνδυνο στην υπηρεσία αξιών όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ειρήνη και η κοινωνική συνεργασία, η λαβή των τυράννων θα σταθεροποιηθεί, ή όπως το έθεσε ο Τζον Στιούαρτ Μιλ «Ένας άνθρωπος που δεν έχει τίποτα για το οποίο είναι πρόθυμος να πολεμήσει, τίποτα για το οποίο νοιάζεται περισσότερο από ό, τι κάνει για την προσωπική του ασφάλεια, είναι ένα άθλιο πλάσμα που δεν έχει καμία πιθανότητα να είναι ελεύθερο, εκτός αν το κάνει και το διατηρεί από τις προσπάθειες καλύτερων ανθρώπων από τον εαυτό του».

John Stuart Mill, Αρχές Πολιτικής Οικονομίας

Ως πρότυπα για το έργο της πιο ηρωικής ζωής μπορούμε να κοιτάξουμε τους Αρχαίους Έλληνες, έναν πολιτισμό που δικαίως θεωρούσε την ασφάλεια δευτερεύουσα, όχι πρωταρχική αξία, και ο οποίος είδε την ανάληψη κινδύνων και αντιμετώπιζε τον κίνδυνο ως ηθικά αξιέπαινο.

«Ο κίνδυνος κάνει τους ανθρώπους κλασικούς, και όλο το μεγαλείο, τελικά, έχει τις ρίζες του στον κίνδυνο».

Ο Αλβέρτος Καμύ, η Αντίσταση, η Εξέγερση και ο Θάνατος Φρίντριχ Νίτσε ήταν επίσης υπέρμαχοι αυτής της κλασικής προσέγγισης στη ζωή και επαίνεσε τον Περικλή, τον Αθηναίο ηγέτη που στην περίφημη κηδεία του γιόρτασε την «αδιαφορία και περιφρόνηση του Αθηναίου για την ασφάλεια, το σώμα και τη ζωή».

Σε αντίθεση με τον σύγχρονο κόσμο, όπου, για να παραφράσουμε τον συγγραφέα Christopher Cocker, «τείνουμε να στερούμε [από τους τολμηρούς ριψοκίνδυνους που παρακινούν την ασφάλεια] την πληρότητα της ζωής τους προκειμένου να υποστηρίξουμε τη μικρότητα της δικής μας».

(Το ήθος του Πολεμιστή)

Ευτυχώς, δεν χρειάζεται να περιμένουμε τους πολιτικούς να εγκρίνουν μια πιο τολμηρή προσέγγιση στη ζωή, απλά πρέπει να ζήσουμε με αυτόν τον τρόπο.

Πρέπει να εξετάσουμε το αβέβαιο μέλλον όχι μόνο ως πηγή απειλών, αλλά και ελπίδας και ευκαιριών, και πρέπει να δούμε την ανάληψη κινδύνων ως δικαιολογημένη όταν υπερασπιζόμαστε τις αγαπημένες αξίες ή στην επιδίωξη αξιόλογων στόχων.

Υποβιβάζοντας την ασφάλεια στη θέση που της ανήκει ως δευτερεύουσα αξία, θα σταματήσουμε να ζούμε ως αβοήθητο πιόνι που πρέπει να κωδικοποιηθεί από τη νεολαία στα γηρατειά από μια φιγούρα εξουσίας και θα ανακτήσουμε την ικανότητα να διαμορφώσουμε την πορεία της ζωής μας. Θα ωριμάσουμε ψυχολογικά και θα εξοπλιζόμαστε καλύτερα για να αντιμετωπίσουμε ό,τι φέρνει το μέλλον, γιατί όπως εξηγεί ο Νίτσε «Ο κίνδυνος και μόνο μας εξοικειώνει με τους δικούς μας πόρους τις αρετές μας, την πανοπλία και τα όπλα μας, το πνεύμα μας και μας αναγκάζει να είμαστε δυνατοί. Πρώτη αρχή πρέπει να είναι κανείς δυνατός – αλλιώς δεν θα γίνει ποτέ δυνατός».

Nietzsche, Λυκόφως των ειδώλων

Ενώ η ανάληψη μεγαλύτερων κινδύνων και το φλερτ με τον κίνδυνο μπορεί να συντομεύσει τη ζωή κάποιου, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι μια μακρά ζωή δεν είναι απαραίτητα μια καλή ζωή. Μια ασφαλής ζωή, χωρίς πραγματικές προκλήσεις και απούσα από την περιπέτεια, είναι αδρανής και οδηγεί σε μαρασμό του σώματος και του νου σε μπαγιάτικη, επανάληψη, πλήξη και στασιμότητα – τέτοια δεν είναι ζωντανή, είναι απλή υπάρχουσα, ή όπως το έθεσε η ρωμαϊκή στωική Σενέκα «… Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύετε ότι κάποιος άνθρωπος έχει ζήσει πολύ επειδή έχει γκρίζες τρίχες ή ρυτίδες, δεν έχει ζήσει πολύ – υπάρχει πολύ καιρό.»

Σενέκα, Σχετικά με τη συντομία της ζωής

Επιπλέον, για να βοηθήσουμε κάποιον να ζήσει πληρέστερα, μια θαρραλέα προθυμία να πάρει ρίσκα και να φλερτάρει με τον κίνδυνο μπορεί να μας μετατρέψει σε έναν μεγάλο ευεργέτη της ανθρωπότητας. Για όσο διάστημα οι αξίες που μας καθοδηγούν, και οι στόχοι που επιδιώκουμε, είναι ευγενείς και προωθούν τη ζωή, το θάρρος αποκαλύπτει μια στοργική στάση για την ευημερία των άλλων. Γιατί σε αντίθεση με τον δειλό που ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη δική του ασφάλεια και που απαιτεί από όλους τους άλλους να συμμορφώνονται με τους νευρωτικούς τρόπους του, ο ήρωας είναι πρόθυμος να διακινδυνεύσει τη ζωή και το άκρο στην υπηρεσία αξιών που κινούν την κοινωνία προς τα εμπρός, ή όπως έγραψε ο Alasdair MacIntyre στο After Virtue A Study in Moral Theory «Αν κάποιος λέει ότι νοιάζεται για κάποιο άτομο, κοινότητα ή αιτία, αλλά είναι απρόθυμος να διακινδυνεύσει βλάβη ή κίνδυνο για λογαριασμό του, θέτει υπό αμφισβήτηση τη γνησιότητα της φροντίδας και της ανησυχίας του.

Το θάρρος, η ικανότητα να διακινδυνεύει βλάβη ή κίνδυνο για τον εαυτό του, έχει το ρόλο του στην ανθρώπινη ζωή λόγω αυτής της σύνδεσης με τη φροντίδα και την ανησυχία.»

Alasdair MacIntyre, Μετά την Αρετή Μια Μελέτη στην Ηθική Θεωρία

Αν, επομένως, επιθυμούμε μια ικανοποιητική ζωή, φροντίδα για την ψυχική μας υγεία και φροντίδα για το μέλλον της κοινωνίας μας, πρέπει να δράσουμε με θάρρος και όχι λατρεία στο βωμό της ασφάλειας. Πρέπει να αναλάβουμε κινδύνους στην υπηρεσία της ζωής προωθώντας αξίες και να μην εμμείνουμε στην άποψη ότι μια καλή ζωή είναι μια ασφαλής ζωή.

«Για να με πιστέψεις! – το μυστικό για τη συγκομιδή από την ύπαρξη η μεγαλύτερη καρποφορία και η μεγαλύτερη απόλαυση είναι να ζεις επικίνδυνα! Χτίστε τις πόλεις σας στις πλαγιές του Βεζούβιου! Στείλτε τα πλοία σας σε αχαρτογράφητες θάλασσες!. .  Σύντομα η ηλικία θα περάσει όταν θα μπορούσατε να είστε ικανοποιημένοι να ζείτε κρυμμένοι σε δάση όπως τα ντροπαλά ελάφια!»

Νίτσε, Η Επιστήμη των Ομοφυλοφίλων »