«Οι μάζες δεν διψούσαν ποτέ την αλήθεια. Απομακρύνουν από αποδείξεις που δεν είναι στο γούστο τους, προτιμώντας να εξακριβώσουν το λάθος, εάν το λάθος τους αποπλανήσει. Όποιος μπορεί να τους προσφέρει ψευδαισθήσεις είναι εύκολα ο κύριος του. όποιος προσπαθεί να καταστρέψει οι ψευδαισθήσεις τους είναι πάντα θύμα τους.»
– Gustav Le Bon, The Crowd, Μια μελέτη του δημοφιλούς νου
Οι ασθένειες του σώματος μπορούν να εξαπλωθούν μέσω ενός πληθυσμού και να φτάσουν σε επιδημικές αναλογίες, αλλά και οι ασθένειες του μυαλού. Και από αυτές τις επιδημίες της τελευταίας ποικιλίας, η μαζική ψύχωση είναι η πιο επικίνδυνη. Κατά τη διάρκεια μιας μαζικής ψύχωσης η τρέλα γίνεται ο κανόνας σε μια κοινωνία και παραληρητικές πεποιθήσεις εξαπλώθηκαν σαν μετάδοση. Αλλά καθώς οι αυταπάτες μπορούν να πάρουν πολλές μορφές, και καθώς η τρέλα μπορεί να εκδηλωθεί με αμέτρητους τρόπους, ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο ξετυλίγεται μια μαζική ψύχωση θα διαφέρει με βάση το ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο της μολυσμένης κοινωνίας.
Στο παρελθόν, οι μαζικές ψυχώσεις οδήγησαν σε κυνήγι μαγισσών, γενοκτονίες και ακόμη και μανίες χορού, αλλά στη σύγχρονη εποχή είναι η μεγαλύτερη απειλή της μαζικής ψύχωσης του ολοκληρωτισμού.
«Ο ολοκληρωτισμός είναι το εκσυγχρονισμένο φαινόμενο της συγκεντρωτικής εξουσίας σε συνδυασμό με την εξάλειψη των ατομικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων τους στο συνολικό κράτος όπου υπάρχουν εκείνοι έχοντας την εξουσία, και υπάρχουν οι λαοί από τα θύματά τους.»
– Arthur Versluis, The New Inquisitions
Σε μια ολοκληρωτική κοινωνία ο πληθυσμός είναι διαιρεμένος σε δύο ομάδες, τους αρχόμενους και τους κυβερνώντες, και οι δύο ομάδες υποβάλλονται σε παθολογική μεταμόρφωση. Οι κυβερνώντες ανυψώνονται σε μια σχεδόν θεϊκή κατάσταση που είναι διαμετρικά αντίθετη με τη δική μας η φύση ως ατελή όντα που εύκολα φθείρονται από τη δύναμη. Οι μάζες, από την άλλη πλευρά, μετατρέπονται σε εξαρτώμενα άτομα αυτών των παθολογικών κυβερνώντων, και αναλαμβάνουν μια ψυχολογικά υποβαθμισμένη και νηπιακή κατάσταση.
Η Χάνα Άρεντ, ένας από τους σημαντικότερους μελετητές αυτού του τύπου κανόνα, χαρακτήρισε τον ολοκληρωτισμό μια απόπειρα μετασχηματισμού της ίδιας της ανθρώπινης φύσης. Αλλά αυτή η απόπειρα μετασχηματισμού μετατρέπει τα υγιή μυαλά σε άρρωστα μυαλά ως Ολλανδούς.
Ιατρός που μελέτησε τις ψυχικές επιπτώσεις της ζωής κάτω από τον ολοκληρωτισμό έγραψε,
«… υπάρχουν πολλά που είναι συγκρίσιμα μεταξύ των περίεργων αντιδράσεων των πολιτών του [ολοκληρωτισμού] και του πολιτισμού τους στο σύνολό τους αφενός και των αντιδράσεων του… άρρωστου σχιζοφρενικού από την άλλη. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind,
Ο κοινωνικός μετασχηματισμός που ξετυλίγει ο ολοκληρωτισμός βασίζεται και υποστηρίζεται από αυταπάτες. Για μόνο παραπλανημένους άνδρες και γυναίκες υποχωρούν στην νηπιακή κατάσταση υπακοής και υποτακτικής υποκειμένων και παραδίδουν τον πλήρη έλεγχο της ζωής τους σε πολιτικούς και γραφειοκράτες.
Μόνο μια παραπλανημένη άρχουσα τάξη θα πιστέψει ότι κατέχουν τη γνώση, τη σοφία και το πνεύμα να ελέγχει πλήρως την κοινωνία με τρόπο από πάνω προς τα κάτω. Και μόνο όταν κάτω από το ξόρκι των αυταπάτων κάποιος θα πίστευε ότι μια κοινωνία αποτελούσε των πεινασμένων δυνάμεων, αφενός, και ενός ψυχολογικού υποβαθμισμένου πληθυσμού, από τη μία. Άλλο, θα οδηγήσει σε οτιδήποτε άλλο εκτός από μαζικά βάσανα και κοινωνική καταστροφή.
Αλλά τι προκαλεί την ψύχωση του ολοκληρωτισμού;
Όπως διερευνήθηκε στο προηγούμενο βίντεο αυτής της σειράς, η μαζική ψύχωση του ολοκληρωτισμού ξεκινά στην άρχουσα τάξη μιας κοινωνίας. Τα άτομα που απαρτίζουν αυτήν την τάξη, είτε πρόκειται για πολιτικούς, γραφειοκράτες, είτε για καπιταλιστές, είναι πολύ επιρρεπείς σε αυταπάτες που αυξάνουν τη δύναμή τους και καμία ψευδαίσθηση δεν είναι πιο ελκυστική στον πεινασμένο με δύναμη, από την αυταπάτη που μπορούν και πρέπει να ελέγχουν και να κυριαρχούν μια κοινωνία.
Όταν μία κυρίαρχη ελίτ κυριαρχείται από μια τέτοια πολιτική ιδεολογία, είτε πρόκειται για κομμουνισμό, ο φασισμός ή η τεχνοκρατία, το επόμενο βήμα είναι να παρακινήσει έναν πληθυσμό να αποδεχθεί τον κανόνα του μολύνοντάς τα με τη μαζική ψύχωση του ολοκληρωτισμού.
Αυτή η ψύχωση έχει προκληθεί πολλές φορές σε όλη την ιστορία, και όπως εξηγεί ο Meerloo,
«Είναι απλώς θέμα αναδιοργάνωσης και χειρισμού συλλογικών συναισθημάτων στο σωστό τρόπο.»
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Η γενική μέθοδος με την οποία τα μέλη του μιας κυρίαρχης ελίτ μπορεί να επιτύχει αυτό το σκοπό ονομάζεται μυθοκτόνο, με την ετυμολογία αυτού η λέξη είναι «δολοφονία του νου», και όπως εξηγεί περαιτέρω ο Meerloo,
«Η μυθοκτονία είναι ένα παλιό έγκλημα κατά του ανθρώπινου νου και πνεύματος αλλά συστηματοποιείται εκ νέου. Είναι ένα οργανωμένο σύστημα ψυχολογικής παρέμβασης και δικαστικής διαστροφής που μια [άρχουσα τάξη] μπορεί να αποτυπώσει τις δικές τους πρόσκαιρες σκέψεις στο μυαλό από αυτούς [που σκοπεύουν] να χρησιμοποιήσουν και να καταστρέψουν. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind Priming
Ένας πληθυσμός για το έγκλημα της μυθοκτονίας ξεκινά με τη σπορά του φόβου. Γιατί όπως εξερευνήθηκε στο πρώτο βίντεο αυτής της σειράς, όταν ένα άτομο πλημμυρίζει με αρνητικά συναισθήματα, όπως ο φόβος ή το άγχος, αυτός ή αυτή είναι πολύ ευαίσθητος σε μια κάθοδο στις αυταπάτες της τρέλας. Οι απειλές που είναι πραγματικές, φανταστικές ή κατασκευασμένες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη σπορά του φόβου, αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικές η τεχνική είναι η χρήση κυμάτων τρόμου.
Σύμφωνα με αυτήν την τεχνική, η σπορά του φόβου είναι κλιμακωτή με περιόδους ηρεμίας, αλλά κάθε μία από αυτές. Αυτές οι περίοδοι ηρεμίας ακολουθούνται από την κατασκευή ενός ακόμη πιο έντονου ξόρκι φόβου, και συνεχίζεται η διαδικασία, ή όπως γράφει ο Meerloo,
«Κάθε κύμα τρομοκρατίας. . . δημιουργεί τα αποτελέσματά του πιο εύκολα – μετά από μια αναπνοή ξόρκι – από αυτό που προηγήθηκε, επειδή οι άνθρωποι εξακολουθούν να ενοχλούνται από την προηγούμενο εμπειρία. Η ηθική γίνεται όλο και πιο χαμηλή, και τα ψυχολογικά αποτελέσματα κάθε νέας προπαγάνδας η εκστρατείας που γίνεται ισχυρότερη και φτάνει σε ένα κοινό που έχει ήδη μαλακώσει. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Ενώ ο φόβος πυροδοτεί έναν πληθυσμό για μυθοκτόνο, τη χρήση προπαγάνδας για την εξάπλωση παραπληροφόρησης και για την προώθηση σύγχυσης σχετικά με την πηγή των απειλών και της φύσης της κρίσης, βοηθά να σπάσει το μυαλό των μαζών.
Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, και οι ελλείψεις τους στα μέσα ενημέρωσης, μπορούν να χρησιμοποιούν αντιφατικές αναφορές, μη-λογικές πληροφορίες και ακόμη και κατάφωρα ψέματα, καθώς όσο περισσότερο μπερδεύουν τους λιγότερο ικανούς θα είναι ένας πληθυσμός για να αντιμετωπίσει την κρίση και να μειώσει τον φόβο τους, σε μια λογική και προσαρμοστική μέθοδο.
Η σύγχυση, με άλλα λόγια, αυξάνει την ευαισθησία μιας κατάβασης στις αυταπάτες του ολοκληρωτισμού, ή όπως εξηγεί ο Meerloo,
«Η λογική μπορεί να συναντηθεί με τη λογική, ενώ η παράλογη δεν μπορεί να μπερδέψει αυτούς που σκέφτονται ευθεία. Το μέγα ψέμα και οι μονότονα επαναλαμβανόμενες ανοησίες έχουν περισσότερη συναισθηματική απήχηση… παρά λογική και την λογική.»
«Ενώ οι [άνθρωποι] εξακολουθούν να αναζητούν ένα λογικό αντεπιχείρημα στο πρώτο ψέμα, οι ολοκληρωτές μπορούν να τους επιτεθούν με άλλους τρόπους. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Ποτέ στο παρελθόν στην ιστορία δεν είναι τόσο αποτελεσματικό να υπήρχαν μέσα για τον χειρισμό μιας κοινωνίας στην ψύχωση του ολοκληρωτισμού. Έξυπνα τηλέφωνα και κοινωνικά μέσα, τηλεόραση και Διαδίκτυο, όλα σε συνδυασμό με αλγόριθμους που λογοκρίνουν γρήγορα τη ροή μη-θεμιτών πληροφοριών, επιτρέπουν σε εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία για εύκολη επίθεση στο μυαλό των μαζών. Επιπλέον, η εθιστική φύση αυτών των τεχνολογιών σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι εθελοντικά υποτάσσονται στην προπαγάνδα της άρχουσας ελίτ με αξιοσημείωτη συχνότητα.
«Η σύγχρονη τεχνολογία διδάσκει τον άνθρωπο να θεωρεί δεδομένο τον κόσμο που κοιτάζει και παίρνει όταν δεν υπάρχει χρόνος για υποχώρηση και προβληματισμό. Η τεχνολογία τον παρασύρει, ρίχνοντας τον στους τροχούς και τις κινήσεις του. Χωρίς ανάπαυση, χωρίς διαλογισμό, χωρίς προβληματισμό, χωρίς συνομιλία – οι αισθήσεις είναι συνεχώς υπερφορτωμένες με ερεθίσματα. [Ο άνθρωπος] δεν μαθαίνει να αναρωτιέται πια τον κόσμο του. η οθόνη του προσφέρει απαντήσεις έτοιμες. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Αλλά υπάρχει ένα ακόμη βήμα υποψήφιο ολοκληρωτικό. Οι κυβερνώντες μπορούν να το πάρουν για να προσαυξήσουν την πιθανότητα μιας ολοκληρωτικής ψύχωσης, και αυτό είναι να απομονωθούν τα θύματα και να διαταράξουν τις κανονικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Όταν είστε μόνος και δεν έχετε κανονικές αλληλεπιδράσεις με φίλους, οικογένεια και συναδέλφους, ένα άτομο γίνεται πολύ πιο επιρρεπείς σε αυταπάτες για διάφορους λόγους. Πρώτον, χάνουν την επαφή με τη διορθωτική δύναμη του θετικού παραδείγματος. Διότι δεν είναι όλοι εξαπατημένοι από τις μηχανορραφίες της άρχουσας ελίτ και των ατόμων που δείτε μέσα από την προπαγάνδα, μπορεί να βοηθήσει να απελευθερώσετε άλλους από τη μυθοφονική επίθεση.
Εάν, ωστόσο, επιβληθεί η απομόνωση, η ισχύς αυτών των θετικών παραδειγμάτων μειώνεται πολύ. Αλλά ένας άλλος λόγος για τον οποίο η απομόνωση αυξάνει την αποτελεσματικότητα του μυθοκτόνου είναι επειδή παρόμοια πολλά άλλα είδη, τα ανθρώπινα όντα, προσαρμόζονται ευκολότερα σε νέα πρότυπα σκέψης και συμπεριφορά όταν απομονώνονται, ή όπως εξηγεί ο Meerloo σε σχέση με τον φυσιολόγο, Η δουλειά του Ivan Pavlov σχετικά με τη συμπεριφορά,
«Ο Pavlov έκανε μια άλλη σημαντική ανακάλυψη ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί το κλιματιζόμενο αντανακλαστικό πιο εύκολα σε ένα ήσυχο εργαστήριο με τουλάχιστον ενοχλητικά ερεθίσματα. Κάθε εκπαιδευτής ζώων το γνωρίζει αυτό από τη δική του εμπειρία. Η απομόνωση και ο ασθενής απαιτείται επανάληψη ερεθισμάτων για να εξημερώσουν τα άγρια ζώα. . . Οι ολοκληρωτές έχουν ακολουθήσει αυτόν τον κανόνα. Ξέρουν ότι μπορούν να ρυθμίσουν τα πολιτικά θύματά τους ταχύτερα εάν παραμείνουν σε απομόνωση. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind Alone
Μπερδεμένος και κτυπημένος από κύματα τρόμου, ένας πληθυσμός υπό επίθεση μυθοκτόνου κατεβαίνει σε μια απελπιστική και ευάλωτη κατάσταση. Η ατελείωτη ροή προπαγάνδας μετατρέπει τα μυαλά που είναι ικανά για λογική σκέψη. Τα σπίτια των παράλογων δυνάμεων και με το χάος να στροβιλίζεται γύρω τους, και μέσα τους, οι μάζες λαχταρούν την επιστροφή σε έναν πιο οργανωμένο κόσμο.
Οι επίδοξοι ολοκληρωτικοί μπορούν τώρα να κάνουν το αποφασιστικό βήμα, μπορούν να προσφέρουν μια διέξοδο και μια επιστροφή στην τάξη σε έναν κόσμο που φαίνεται να κινείται γρήγορα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αλλά όλα αυτά έρχονται σε τιμή. Οι μάζες πρέπει να εγκαταλείψουν την ελευθερία τους και να παραχωρήσουν τον έλεγχο σε όλες τις πτυχές της ζωής στην κυρίαρχη ελίτ.
Πρέπει να εγκαταλείψουν την ικανότητά τους να είναι αυτοδύναμα άτομα που είναι υπεύθυνα για τη ζωή τους, και να γίνουν υποτακτικοί και υπάκουοι υπήκοοι. Οι μάζες, με άλλα λόγια, πρέπει να κατέβουν στις αυταπάτες της ολοκληρωτικής ψύχωσης.
«Ο ολοκληρωτισμός είναι η διαφυγή του ανθρώπου από τις φοβισμένες πραγματικότητες της ζωής στην εικονική μήτρα των ηγετών. Οι ενέργειες του ατόμου κατευθύνονται από αυτήν τη μήτρα – από το εσωτερικό ιερό. Ο άνθρωπος δεν χρειάζεται πλέον να αναλάβει την ευθύνη για τη ζωή του. Η τάξη και η λογική του προγεννητικού κόσμου βασιλεύει. Υπάρχει ειρήνη και σιωπή, η ειρήνη της απόλυτης υποταγής ».
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Αλλά η σειρά ενός ολοκληρωτικού κόσμου είναι παθολογική σειρά. Επιβάλλοντας μια αυστηρή συμμόρφωση και απαιτώντας μια τυφλή υπακοή από τον πολίτη, τον ολοκληρωτισμό οδηγεί τον κόσμο του αυθορμητισμού που παράγει πολλές από τις χαρές της ζωής και τη δημιουργικότητα που ωθεί την κοινωνία προς τα εμπρός. Ο απόλυτος έλεγχος αυτής της μορφής κανόνα, ανεξάρτητα από το όνομα που ονομάζεται, είναι κανόνας από επιστήμονες και γιατρούς, πολιτικούς και γραφειοκράτες, ή από έναν δικτάτορα, παροτρύνει στασιμότητα, καταστροφή και τον θάνατο σε μαζική κλίμακα.
Και ίσως το πιο σημαντικό ερώτημα που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι πώς μπορεί ο ολοκληρωτισμός να προληφθεί; Και εάν μια κοινωνία έχει προκληθεί στα αρχικά στάδια αυτής της μαζικής ψύχωσης, μπορεί τα αποτελέσματα να αναστραφούν;
Αν και κανείς δεν μπορεί ποτέ να είναι σίγουρος για την πρόγνωση μιας συλλογικής τρέλας, υπάρχουν βήματα που μπορούν να ληφθούν για να βοηθήσει στην πραγματοποίηση μιας θεραπείας. Αυτό το έργο, ωστόσο, απαιτεί πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, από πολλούς ανθρώπους. Γιατί ακριβώς όπως η μυθοφονική επίθεση είναι πολλαπλή, έτσι και πρέπει να είναι η αντεπίθεση.
Σύμφωνα με τον Carl Jung, για όσους από εμάς θέλουμε να βοηθήσουμε να επιστρέψουμε τη λογική σε έναν τρελό κόσμο, το πρώτο βήμα είναι να φέρουμε τάξη στο μυαλό μας και να ζήσουμε με έναν τρόπο που παρέχει έμπνευση για άλλους να ακολουθήσουν.
«Δεν είναι τίποτα που η ηλικία μας φωνάζει για την προσωπικότητα του λυτρωτή, διότι αυτός που μπορεί να απελευθερωθεί από τη λαβή της συλλογικής [ψύχωσης] και να σώσει τουλάχιστον η ψυχή του, που ανάβει ένα φάρο ελπίδας για τους άλλους, διακηρύσσοντας ότι εδώ είναι τουλάχιστον ένας άντρας που κατάφερε να απαλλαγεί από τη μοιραία ταυτότητα με την ψυχή της ομάδας.»
– Carl Jung, Πολιτισμός σε Μετάβαση
Αλλά υποθέτοντας ότι ζει με έναν τρόπο ελεύθερο της λαβής της ψύχωσης υπάρχουν περαιτέρω βήματα που μπορούν να ληφθούν πρώτα, πληροφορίες ότι μετράει η προπαγάνδα πρέπει να διαδίδεται όσο το δυνατόν περισσότερο και όσο το δυνατόν ευρύτερα. Διότι η αλήθεια είναι πιο ισχυρή από τη φαντασία και τις ψεύτικες καταβολές από τον υποψήφιο ολοκληρωτισμό κυβερνώντων και έτσι η επιτυχία τους εξαρτάται εν μέρει από την ικανότητά τους να λογοκρίνουν την ελεύθερη ροή των πληροφοριών.
Μια άλλη τακτική είναι να χρησιμοποιήσετε χιούμορ και γελοιοποίηση για να εκχωρήσετε την κυρίαρχη ελίτ, ή ως Meerloo εξηγεί,
«Πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τους δημαγωγούς και τους επίδοξους δικτάτορες στη μέση μας. . . με το όπλο της γελοίας. Ο δημαγωγός ο ίδιος είναι σχεδόν ανίκανος να κάνει χιούμορ οποιουδήποτε είδους, και αν τον αντιμετωπίσουμε με χιούμορ, θα αρχίσει να καταρρέει. »
– Joost Meerloo, The Rape of the Mind
Μια τακτική που προτείνει ο Vaclav Havel, πολιτικός αντιφρονούντος υπό τη σοβιετική κομμουνιστική κυριαρχία που αργότερα έγινε πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, είναι η κατασκευή αυτού που ονομάζεται «παράλληλες δομές».
Μια παράλληλη δομή είναι οποιαδήποτε μορφή οργάνωσης, επιχείρησης, ιδρύματος, τεχνολογίας ή δημιουργικής αναζήτησης που υπάρχει φυσικά μέσα σε μια ολοκληρωτική κοινωνία, αλλά ηθικά έξω από αυτήν.
Στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία, ο Χάβελ σημείωσε ότι αυτές οι παράλληλες δομές ήταν πιο αποτελεσματικές στην καταπολέμηση του ολοκληρωτισμού παρά στην πολιτική δράση.
Επιπλέον, όταν δημιουργούνται αρκετές παράλληλες δομές, μια «δεύτερη κουλτούρα» ή «παράλληλη κοινωνία» σχηματίζεται και λειτουργεί αυθόρμητα ως θύλακας ελευθερίας και λογικής μέσα σε έναν ολοκληρωτικό κόσμο.
Ή όπως εξηγεί ο Χάβελ στο βιβλίο του Η Δύναμη των Αδύναμων,
«… Τι άλλο είναι παράλληλες δομές από μια περιοχή όπου μπορεί να ζήσει μια διαφορετική ζωή, μια ζωή που εναρμονίζεται με τους δικούς της στόχους και η οποία με τη σειρά της δομεί αρμονία με αυτούς τους στόχους; . . . Τι άλλο είναι αυτά τα αρχικά χαρακτηριστικά. . . Τι άλλο είναι αυτές οι αρχικές προσπάθειες κοινωνικής αυτοοργάνωσης από τις προσπάθειες ενός συγκεκριμένου μέρους της κοινωνίας… για να απαλλαγεί από τις αυτοσυντηρούμενες πτυχές του ολοκληρωτισμού και, λοιπόν, να εκτοξευθεί ριζικά από τη συμμετοχή του στο… ολοκληρωτικό σύστημα; »
– Vaclav Havel, Η Δύναμη των Αδύναμων
Αλλά πάνω απ ‘όλα αυτό που απαιτείται για την πρόληψη μιας πλήρους κατάβασης στην τρέλα του ολοκληρωτισμού είναι η δράση όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. Γιατί ακριβώς όπως η άρχουσα ελίτ δεν κάθονται παθητικά, αλλά αντ ‘αυτού λαμβάνουν σκόπιμα βήματα για να αυξήσουν τη δύναμή τους, έτσι πρέπει επίσης να καταβληθεί ενεργή και συντονισμένη προσπάθεια για να κινηθεί ο κόσμος πίσω στην κατεύθυνση της ελευθερίας. Αυτό μπορεί να είναι μια τεράστια πρόκληση σε έναν κόσμο που πέφτει από θύματα των αυταπάτων του ολοκληρωτισμού, αλλά όπως σημείωσε ο Thomas Paine,
«Η τυραννία, όπως η κόλαση, δεν κατακτάται εύκολα. Όμως έχουμε αυτή την παρηγοριά μαζί μας, ότι όσο πιο δύσκολη είναι η σύγκρουση τόσο πιο επίδοξος ο θρίαμβος. »
– Thomas Paine, Αμερικανική κρίση